Category Archives: Edebiyat, kitap inceleme, kitap tanıtım

Sigmund Freud’un Modern Edebiyata Etkileri

06 Perşembe Şub 2014

Posted by in Edebiyat, kitap inceleme, kitap tanıtım

≈ Yorum bırakın

Etiketler

, , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , ,


Sigmund Freud

Her şey edebiyatın içine psikoloji girdiğinde başladı. Gerçekçi romanlar okurken bir anda modernizm akımı ile karşı karşıya kaldı okuyucu. Okuması zordu, adeta bir demir leblebi. Öncelikle daha önce okuduğu romanlara ya da makalelere benzemiyordu; işin içinden çıkılmaz bir hali vardı. Hem dilbilgisi de çok aranmıyordu bu yazılarda. Her şey olduğu gibi, gelişigüzel denilebilecek şekilde ancak bilinçli yerleştirilmişti. Bu yüzden düşünmek gerekiyordu anlamak için.

Modernizm akımı artık yazarın değil okuyucunun devreye girdiği, düşünerek ve hatta kafa patlatarak anlamak için çaba sarf ettiği o yeni dönem oldu. Modern bir eseri okurken salt metin yetmiyordu, metin altı ya da metin üstü okumak gerekiyordu. Satır aralarını inceleyerek neler neler çıkarılabilmezdi ki? Çıkarıldı da zaten.

Modern edebiyat akımı ile birlikte İngiliz, Amerikan ve diğer ülke edebiyatlarında müthiş bir değişim gözlemlendi. Aşina olunan konular yerine (aşk, ayrılık, ölüm) daha dikkat çekici, okurken daha zorlayıcı konulara (zihin akışı, erkeklik ve kadınlık, varoluş) geçildi. Bu geçişte bayrağı eline alarak edebiyata neredeyse yön veren adam ise Sigmund Freud’tu.

Freud, psikanaliz dünyasına girdiğinde taşlar yerine oturmaya başladı. O tezlerini sundukça yazarlar ondan etkilendi, bu yepyeni tarz yazarlara ilham verdi. Çünkü şimdiye kadar hiç kimse insanı bu kadar çok tanımaya yaklaşmamıştı.

Görüntünün Ortasındaki Karanlık kitabını okuduğunuzda Sigmund Freud hakkında edinmeniz gereken bilgiden çok daha fazlasına ulaşırsınız ve kitabın sonunda onu sevip sevmemek arasında gidip gelirsiniz. Şu anda karşılaşsak zorba diyebileceğimiz bu adamın açtığı çağ ise karakterinden tamamen ayrı olarak meşale tutan seviyede oldu. 1910’lardan sonra önü kesilemeyecek bir modernizm akımı içinde eserlerini ortaya çıkaran ve edebiyatı da aynı şekilde besleyen kişi de yine kendisiydi.

Peki neler değişmişti?

Gelişen ve büyüyen teknoloji ve bilgi çağı ile birlikte psikoloji de büyük bir gelişme kaydetmişti. O zamana kadar okunan romanlar artık değişim içerisine girmişti. Belki de ilk bakışta karakter aynıydı, diğer karakterlerden hiçbir farkı yoktu ancak kitapları okuyan kişilerin algısı tamamen değişmişti. Artık okur, bir karakterin hareketlerini ya da zihinsel akışını kontrol ederek daha detaylı bilgi alabiliyor, karakterin derinlerine inebiliyordu. Psikolojinin önderlerinden William James’in “Benlikteki Değişimler” teorisini Sigmund Freud alıp “Bilinç ve bilinçaltı” haline getirdikten sonra her karakter analiz edilebilir hale geldi. Daha doğrusu psikolojinin de içine girdiği upuzun analizlerin yapılmasına yol açtı. Freud bilinç ve bilinçaltına dair ayrıntılı çalışmalar yaptıktan sonra üç önemli etkeni de keşfetti. Bunlar insan bilincinde yer alan ve insana insan olma özelliklerini sunan etkenlerdi. Birincisi daima yabanıl halde kalacak olan “id” yani alt bilinç, günlük yaşantı ihtiyaçlarının da içinde olduğu “ego” yani benlik ve son olarak işin içine etik, sosyal ahlak vb. konuların girdiği “süper ego” yani üst benlik. Karakterlerin benliklerine girdiğiniz, alt bilinçlerinde dolaşıp farklı tahlillerde bulunabildiğiniz bu insana ait parçalar sayesinde edebiyat yüzlerce adım ileri gitmiş oldu.

Freud’un sunduğu bu teori ile birlikte özellikle İngiliz ve Amerikan edebiyatında yeni bir yapılanma gerçekleşti. Bilimin, psikolojinin ve edebiyatın buluştuğu noktadan yepyeni bir tarz doğdu. Modernist döneme kadar genel olarak anlatımları, üslupları ve konuları ile kafayı bozan yazarlar, Freud’un ardından karakterlere daldı. O zamana kadar karakter derinliğine dair ayrıntılı eklemek zorunda olmayan yazarlar, psikolojinin de öngörülerini yanına alarak yeni bir akıma önayak oldu.

Modern döneme ayak uydurarak geçmişe sünger çeken ilk yazarlardan bir tanesi T.S. Eliot’tı. “The Love Song of J. Alfred Prufrock” –ki bu şiiri Amerikan Kültürü ve Edebiyatı Şiir Akımları dersinde de görmek mümkündür- bir adamın düşüncelerini, sevdiği kişiyi ya da korkularını anlatır.

Eliot’ın ortaya sunduğu fikir Freud’un bilinç akışı ile aynı yönde hareket etmektedir. İnsan düşünceleri hiçbir zaman düz bir çizgide hareket etmez.  Daima bir akış, bir devinim, geri dönüş ve de duruluş söz konusudur. Freud kendi teorilerinde insan bilincinin daima açık olduğunu, geçmişten pek çok anı ya da noktanın çağrılabileceğini, üzerinde durulursa var olan her şeyin geçmişteki yansımasının görülebileceğini belirtir.

Eliot gibi modernizm akımında kendini kaptıran bir diğer yazar Virginia Woolf’tur. Bilinç hareketlerine vurgu yaparak kendi romanlarını şekillendiren bu değerli yazar, Freud’un psikolojik ve psikanalitik çıkarımlarından yola çıkarak kendi rahatsızlığını çözmeye, bu sorunu karakterleri yardımı ile atmaya çalışır. 1922 yılında Virginia Mrs. Dalloway’i yazmaya başlar. Clarissa Dalloway’in tek bir gün içinde yaşadıklarını anlatan kitapta Woolf konuyu ne kahramanlaştırmaya ne de dramatize etmeye çalışır.

Kitapta Dalloway’in fikirlerini, düşüncelerini ve kendisi ile gerçekleştirdiği monoloğu görürsünüz. Bir parti için hazırlık yapan Dalloway’in kendi ile monoloğunun yanı sıra bilinçaltına dair de özel ayrıntılar bulursunuz. Sepitmus Smith’in intihar ettiğini duyduktan sonra yükselen ses sizi Freud’un hem bilinç akışı konusuna hem de bilinçaltı konusuna iter. Dalloway yalnızca kendisi nasıl bir hayat yaşadığını düşünmez, aynı zamanda kim olduğunuza dair bazen düşündüğünüz anları paylaşmış olur.

İnsan karakterine ve yapısına dair ayrıntılı bilgiye ulaşmak için fikirleri araştıran, insan davranışlarının hangi noktadan çıktığını gözlemleyen Freud; Eliot, Lawrence ve Woolf’un yanı sıra aynı dönemde adından söz ettiren ve ekolün temsilcilerinden olan Fitzgerald ve Hemingway’e de yol göstermiştir.

great-gatsby-muhtesem-gatsby-izle

Kayıp Nesil’in ortaya çıkardığı Atlantis buradadır aslında. Freud’un teorilerini kendi kitaplarına ekleyerek insanın kaybetmek istediği ancak bir türlü uzaklaşamadığı bilinç altına, bunun yanı sıra zihin akışına inerler. The Sun Also Rises ve The Great Gatsby romanları ile karakterlerin geçmişine geri dönüş yapmalarının yanı sıra toplum tarafından verilen rollerin üzerinden geçerler. Freud’un pek çok eleştirmen tarafından seksist görülen kadınların “eksiği” teoremi, The Sun Also Rises’da da dikkat çeker.

Freud’un edebiyata getirdiği yalnızca yazarların nasiplendiği sistemler değildir. Aynı zamanda edebiyatı eleştirme konusunda da Freud farklı bir ekol yaratır. Freud’u bilerek okumaya başladığınızda her şey bir düğüm gibi çözülür. Daha ilk romanlardan, belki de mitlerden yola çıktığınızda Freud’un teorileri ile karşılaşırsınız. Oedipal kompleks ve Elektra kompleksi, doğa ve medeniyet çatışması, kadın ve erkek rolleri ve daha fazlası… Pek çok edebi eser Freud’un teorileri ile olgunlaşır ve anlaşılır hale gelir.

Örneğin Suç ve Ceza’yı okuduğunuzda ve Freud ışığında değerlendirdiğinizde Raskolnikov’un kendi içgüdülerine gem vuramadığını, öldürme isteğinin su yüzüne çıktığını ve bu nedenle fırsat kollayan “id”in yani alt bilincin neler yapabileceğini görür. Freud tam da bundan bahsetmiştir. Uygun koşullar sağlandığında insan bilincinin arka taraflarında, o köhne yerlerde kalmış olan alt bilinç baş verecektir ve beklenenden çok daha fazlasını ortaya koyabilecektir. Hayvansı dürtülerin oluşturduğu alt bilincin en önemli parçası varlığın bilincinde olmadan yalnızca hayvansı (ve dolayısı ile aslında insansı) içgüdülerin doyurulmasıdır. Bu açıdan Raskolnikov önüne çıkan sorunları yok etmek için ya öldürecektir, ya öldürecektir. Bilinç altında korkuya neredeyse yer yoktur. Orası doğmak, yaşamak, çiftleşmek ve öldürmek üzerinedir.

İlk insanların nasıl bu kadar avcılık ve toplayıcılık yaparak yaşadıklarına bakarsanız Freud’un bilinç altı yani id dediği bilince ulaşırsınız. Orada yalnızca yaşamın sürerliliği önemlidir.

Eğer Suç ve Ceza’nın psikanalitik incelemesini okumak isterseniz Görüntünün Ortasındaki Karanlık’ın yazarı Louis Breger’den “Crime and Punishment: A Psychoanalytic Reading”i okuyabilirsiniz.

Melville Karanlığından Kafka Karanlığına

19 Salı Kas 2013

Posted by in Edebiyat, kitap inceleme, kitap tanıtım

≈ 2 Yorum

Etiketler

, , , , , , ,


Moby-Dick-3

Dünya edebiyatının başyapıtlarından bir tanesi olan Moby Dick’in yazarı Herman Melville, karakterleri ve işlediği konular ile yıllar sonra Franz Kafka’ya yol göstermiş, Kafkaesk olarak adlandırdığımız Kafka’ya has üslubunu büyük oranda etkilemiştir.

Moby Dick ile kendi serüveninde şeytanı arayan, Moby Dick’i şeytanın hayat bulmuş hali olarak gören en karanlık karakter Ahab ile çıkan Melville, Bartelby hikâyesinde “Yapmamayı tercih ederim.” diyerek sivil itaatsizliği başlatan ancak bu sırada duvarlara bakarken kör olmayı tercih eden Bartelby ile sözü okuyuculara bırakır. Büyük bir balina peşinde giden kocaman bir ekibin başarısının/başarısızlığının hikâyesidir Moby Dick. Bir görünen bir kaybolan, kendisini yalnızca beyaz balinayı öldürmeye adamış olan Ahab’ın her bir hareketi kitap boyunca farklı bir öngörüye açılır. Aynı zamanda ekibin başına gelen her olay da kitabın sonuna dair bilgiler verir. Ancak bu noktada kitabın sonu ya da başından daha önemli bir nokta vardır. Herman Melville’in Moby Dick’i (yıllar sonra torunu Richard Melville Hall’un müzik grubuna isim babalığı eden) yalnızca özelleştirilmiş bir dil sistemi kurmaz aynı zamanda semboller ve metaforlar ile edebiyat dünyasına büyük katkıda bulunur.

Moby Dick’te tutku haline gelen beyazlık bu yüzden Kâtip Bartelby’de karanlığa ve duvarlara denk düşer. Melville iki uç rengi bir arada kullanarak zıtlık yaratmış gibi görünse de uzun süre iki renge de bakıldığında görme yitinizi kaybetme ihtimaliniz vardır. Balinanın beyazlığı tüm gemi ekibini tekinsiz hissettiren cinstendir çünkü renk olarak beyaz ele alındığında hem tüm renklerin birleşimi olduğu görülür hem de oldukça sade. Ahab’in beyaz balinanın peşinden koşmasının en büyük nedenlerinden birisi de budur çünkü balina onun aradığı tüm iyilik ve kötülüğü bir arada tutar, korku ile sevgiyi içinde barındırır. Aynı zamanda beyaz renk anlamlandırmayı da zorlaştırır. Ishmael ve Ahab’in birbirinden farklı şekillerde bu beyazlığı yorumlaması kendi doğalarını balinada aramaları ve bundan korkarak hareket etmeleridir. Bu korku ve sevgiyi Sigmund Freud “The Uncanny” adlı makalesinde şöyle açıklar: Öncelikle bir nesneden korkarsınız. Ardından bu nesneyi incelersiniz. Uzun bir süre geçtikten sonra bu nesneyi sevmeye ona tutku ile bağlanmaya başlarsınız. Bu “uncanny” olarak adlandırdığı tekinsiz durum Ahab ve Ishmael için geçerli bir nokta. Bir diğer “uncanny” tanımı da şu şekilde uyum sağlıyor Moby Dick’le, bir nesneden ilk önce korkmazsınız. Onu diğer nesneler gibi kabul eder ve bu doğrultuda hareket edersiniz ancak bir süre sonra aynı şekilde görmeye başladığınız nesneler size korku vermeye başlar. Tekinsiz hissedersiniz. Tıpkı uzun süre tavana baktığımızda gördüğümüz garip görüntüler gibi. Ahab için balina avlamak en başında çok normal bir uğraştı, bu onun mesleğiydi ancak bir süre sonra yalnızca korkuya değil büyük bir tutkuya da dönüşecek tekinsiz bir noktası vardı yaptığı işin, Moby Dick. Devasa boyutu ile Ahab ve diğer tüm ekibi korkutan, peşinden koşturan ve tekinsiz hissettiren balina Melville’in karanlığında yer alır.

Çok değil yaklaşık iki sene sonra Melville Bartelby karakteri ile gözlerimizi kör etmeye gelir. 1853 yılında basılan kısa hikâyede Wall Street’in arka sokaklarında yer alan bir yazıhanede çalışan kâtip Bartelby’den bahsedilir. Bartelby tüm diğer karakterler arasında tabiri caizse en çıkıntı olanıdır çünkü itaatsizliği yalnızca patronuna değil çevresindeki her şeyedir. Onun sözü: Yapmamayı tercih ederim’dir. Sivil İtaatsizlik’in Henry David Thoreau tarafından 1849’da yazılmasının ardından kulağa oldukça mantıklı bir hareket geliyor Bartelby karakterinin yaratılması. Kendi döneminin sosyal ve politik noktalarını alan, bunları kendi kitapları ile birleştiren Melville’in Bartelby’si belki de edebiyat tarihinin en inatçı karakteridir. Kasvetli bir ortamda çalışan kâtipler arasında Bartelby’nin masası daha önce hiç boyanmamış, kirden ve karanlıktan simsiyah hale gelmiş bir duvara bakar. Duvarlar yalnızca Bartelby’nin karşısında değil aynı zamanda ofisin içindedir. Her bir kâtip ve bu bağlamda işveren birbirinden ayrı odalarda paravanlar arkasında çalışırlar. İletişimsizlik ve Bartelby’nin bir önceki işinden kaynaklanan ruh bulantısı (Ölü Mektuplar Ofisi’nde çalışmıştır), Bartelby’nin beklediğimizin tam tersi bir karakter olmasına neden olur. Kendi ölüm yöntemini bir şey tercih etmeyerek tercih eden Bartelby’den bahsediyoruz. Patronu tarafından kovulduğunda hiçbir yere gitmeyen ve yalnızca ofisin girişinde durup orada yaşamaya devam eden, kitabı okudukça sisli ve gri bir hava hissetmenize neden olan isyanlar adam. Bu yüzden Melville’in karanlığı diye bahsedebileceğimiz, Ahab’in ruhunda başlayan çürümeler ile Bartelby’nin hayatında başlayan çürümeler kesif bir depresyon kokusu yayar. Amerikan Edebiyatı’nın içine bu sayede zamanın en bulanık iki karakteri girmiş olur.

Her iki karakter de yalnızca başkahraman değillerdir, aynı zamanda anlatının sonunda kendi idealleri doğrultusunda ölümü seçerler. Moby Dick’in beyazlığının peşinde koşarken Ahab, her seferinde farklı bir öngörü ile ölümü hatırlatan doğa olaylarına hiç dikkat etmez. İletişimsizliği kötüye yormaz ve bu yüzden hiç haberi yokmuş gibi gider ölüme. Balinanın beyazlığı karşısında yalnızca kör değil aynı zamanda sağırdır da. Kimsenin söylediğini dinlemez, yine yeniden kendi dediğini yaptırır. Ahab’in inadı ile Bartelby’nin sabitliği birbirine bu anlamda da yakındır. Hareketlerinin başına bela açabileceğini tahmin etse de Bartelby, hiç o şekilde hissediyormuş gibi davranmaz. Daima daha sakin, daima daha fazla tercih etmeyen. Ahab’in korsan görünümü ve Bartelby’nin gözlerindeki fersizlik… İki farklı karakteri tek bir noktada birleştiren ve Herman Melville karanlığı dediğimiz o nokta.

Peki Melville neden bu kasveti seçmiştir? Neden Bartelby gibi itaatsiz bir karakter ile Ahab gibi karanlık bir karakter yaratmıştır? Melville’in bu iki karakteri yaratmasında en büyük amaçlardan bir tanesi tüketimciliğe ışık tutmaktır. Ölü Mektuplar Ofisi’nde iletişimsizlik içinde yaşayan ve buradaki işi yüzünden ruhunu kaybeden Bartelby, Wall Street’in hızlı tüketiciliği arasında yok olmayı tercih eder. Her bir ölü mektup Bartelby’nin hayatından parçalar götürür. Daha sonra kâtiplik yapa yapa kararacak olan gözleri ölü mektupların yorgunluğu ile yoğrulur. En az Ölü Mektuplar Ofisi gibi Wall Street de ölüdür, can sıkıcı ve kasvetlidir. Wall Street’te yalnızca iş vardır. Sabah binlerce insanın olduğu ancak akşamları sokak hayvanlarının bile gelmeyi tercih etmediği bir yer. Bu büyük kapitalin içinde Bartelby yalnızca çalışır. Kapitalden daha kapitaldir ancak kendi işi dışında hiçbir şey yapmayı kabul etmez, buna patronunun verdiği ufak tefek işler de dâhildir. Bartelby için hayat çok basittir: İşe gel, işe gel ve gitme. Bu nedenle Bartelby’nin Wall Street’te mutlu olmaması, kendisini ait hissetmemesi ve loş odalarda kimse yokken gizlice uyumasının nedeni insanları çepeçevre çevreleyen kapitaldir.

Yalnızca kendi kamarasında yaşayan ve günün belirli saatleri dışarı çıkarak George Orwell’ın “Winston Smith”ine benzeyen Ahab en büyük tutkusunun peşinden bıkmadan usanmadan koşar. Aynı zamanda kendini balina ile karşılaştıracak kadar çizginin dışındadır. Kendisini var olan her canlıdan üstün tutmaya meyli ile dikkatleri üzerine çeker. Ahab ne başka bir geminin onlara yardım etmesini kabul edebilecek yapıdadır ne de Moby Dick’i paylaşabilecek. Balinanın her parçası onun olmalıdır, her şekilde onu yakalamalıdır. Bu onur yalnızca Ahab’in olmalıdır. Hatta diğer ekip üyelerinin de açlığı ile tüm deniz ve okyanuslardaki tüm balıklar onların olmalıdır.

Tüketimciliği yalnızca insan doğası ve Bartelby ile sınırlamayan, içinde yaşadığımız doğaya da dikkat çeken Melville, günümüzde yaşasaydı belki de Ahab’i tüm ormanlık alanlara AVM dikmeye çalışan bir politikacıya dahi çevirebilirdi.  Böylece doğanın her alanından yararlanmak isteyen Ahab, hızlı değil toplu tüketimin en büyük simgelerinden birisi haline gelirdi.

Melville tüketimciliğe yaklaşımı ile önemli bir duruş sergilerken aynı zamanda toplumun iletişimsizliğine, medenileştirdiğimizin doğanın klostrofobik haline gönderme yapar. Yarattığı kaotik ve gri anlatım ile politika, sosyal yaşam ve ekonomiye gönderme yapar ancak en çok psikoloji hikaye anlatım alanlarında öne çıkar.

Moby Dick ve Bartelby ile şenlenen Melville karanlığı kendisinden ilham alan bir yazarın dokunuşu ile daha da karanlık bir hale gelir. Franz Kafka edebiyat dünyasında adım attığında ona örnek olabilecek onlarca yazar vardır ancak o Herman Melville’in gri alanına girmek ister.  Rus Edebiyatı’nın anlatım tokluğunu alan Kafka, Amerikan Edebiyatı’nın olmazsa olmaz adamı Herman Melville’in klostrofobik betimlemelerini kendi hikâyeleri ile harmanlayarak Kafkavari üslubu oluşturur. Bu üslupta yalnızca bir odanın içinde tıkılmış gibi hissetmez aynı zamanda bir anda böceğe dönüşmeyi bile gözlemleyebilirsiniz.

franz-kafka-donusum

Franz Kafka’nın karanlığında her şey daha karanlıktır. Belki de Freud’un “tekinsiz”i işte bu noktada devreye girer. Kafka’yı okumak daima zevkli olsa da ilk başlarda rahatsız edicidir. Emin olamadığınız ancak okumaya devam ettiğiniz bir havası vardır. Kim bir sabah uyandığında böceğe dönüşen bir adamın hikâyesini okumak ister ki? İşin özü Kafka’da gizli. Herkes. Aslında herkes kendi içindeki karanlığı biraz okuduklarında, izlediklerinde ya da dinlediklerinde görmek ister. İnsan içinde var olan ve çocukluktan itibaren bastırılmaya çalışılan o kötüye eğilim, karanlık ve tekinsizlik Kafka sayesinde ortaya çıkar. Bir anda o çok korkulan böcekler bir kahramana dönüşür. Oda dar ve karanlıktır. Her yer birbirine benziyordur ve hatta o odadan çıkış yoktur. Bartelby ile hissettiğimiz grilik Gregor Samsa ile siyaha dönüşür çünkü içinde korku ve tiksinme vardır. Akla gelen böcek, Samsa’dır. Belki de Kafka bu resme mutlu(?) bir koku da eklemiştir.

Julia Kristeva’nın metinlerarasılık ile vurguladığı nokta Bartelby, Ahab ve Samsa üçgeninde bir araya geliyor böylece. “Intertextuallity” olarak adlandırılan ve edebiyat dünyasının en çok kullanılan tekniklerinden bir tanesi olan metinlerarasılık, Ahab’in kibrini, Samsa’nın karanlığını, Bartelby’nin isyankarlığını birleştirir. Birbirinden ayrı ne Ahab Ahab’tir ne Samsa Samsa. Melville’in karanlığını alıp kendi karanlığına katan Kafka, romanları ile hepimizi klostofobiye davet ediyor.

“Aşiyan Dergisi 2013 Ekim sayısında yer alan Öznur Doğan yazısı”

Cüce Kalanların Annesi: Leyla Erbil

18 Pazartesi Kas 2013

Posted by in Edebiyat, kitap inceleme, kitap tanıtım

≈ Yorum bırakın

Etiketler

, , , , , , , , ,


leyla_erbil_canım_kadınBir yazarı ne zaman tanır ve sevmeye başlarsınız? Nasıl basarsınız bağrınıza onu ve bir anne ya da baba olarak kabul edersiniz?

Edebiyat dünyasının büyülü masalıdır yazarların bir anda aileye dönüşmesi. Aklın saati 12’yi geçti mi ne anne kalır yanında anne diye ne de baba. Artık edebiyatın saati çalıyordur, saat daima sevdiğin yazarı vuruyordur. Akrep ve yelkovan onun zamanını, onun zamansızlığını anlatıyordur.

Leyla Erbil ile ilk tanışmanızı şimdi hatırlıyor musunuz? Bir “vapur”da mı tutmuştu elinizi rıhtıma inerken düşmeyin diye yoksa bir deniz kıyısında mı vermişti gözlüğünüzü size; gözleriniz acımasın diye.

Ben Leyla Erbil ile tanıştığımda miniktim, küçüktüm çok ancak aklımı büyük sanıyordum. Okuduklarımın bana yetmeyeceğini biliyordum ancak yine de çok okudum sanıyordum. Ben Leyla Erbil ile tanışmadan önce kitapların anlamlarının yalnızca okuduklarımda olduğunu sanıyordum. Leyla Erbil, bir uyanış hikâyesidir bu yüzden. Yolculuğudur edebiyatseverin, yalnız başına yola çıkmayışıdır. Odysseus’a yardım eden tanrılar ve tanrıçalar gibidir kocaman bu küçücük kadın. Yalnız kalamayıştır.

Peki, neden sevilir bu kadar Leyla Erbil ve nereye koymuşuzdur biz onu? Aslına bakarsanız kocaman, kapkalın romanların kadını değildir Leyla, az lafın çok şey anlatabileceğini bilir. O yüzden eğer Leyla’nın kitaplarını ararsanız raflarda, ince narin kitaplara bakmalısınız kendisi gibi.

İstanbul Üniversitesi Amerikan Kültürü ve Edebiyatı bölümünde Sema Bulutsuz ile tanıştınız mı Leyla Erbil ile de tanışmış olursunuz. Belki de arkadaşlığındandır böyle yakın yakına anlatması Leyla’yı belki de daima saygı duyduğu bir kadın olmasından ancak Sema Leyla’dan bahsederken gözleri dolar bazen, sesi titrer. İşte ben de tam olarak öyle tanıştım Leyla ile. Bildiğim tüm yazılardan farklıydı yazıları. Örneğin imla önemli değildi onun için. Bir virgül yerine üç nokta koyardı. Şimdiye kadar ona dayatılmış şeyleri neden kabul etsindi ki? Etmezdi elbet. Türk Edebiyatı’nın en dişli kadınıydı belki de. Tezer Özlü ile arkadaşlığı da bu yüzden öylesine sağlam öylesine doğruydu. Tezer kendi karanlığında hayatına devam ederken bir yerlerde Leyla’nın olduğunu bilerek rahatlıyordu. Kendi peşinde kendini arayan, kitaplarında yaralarını insanlara açan Tezer’e Leyla’nın arkadaşlığı birebir geliyordu. Bu iki kadın birbirine bir o kadar bağlı ve bir o kadar birbirinden ayrıydı. Tezer kaçar gider, koşardı. Ama Leyla kalmalıydı. Kaçamazdı. Devlet vardı savaşması gereken, sistem vardı. Ve hatta kendi vardı aklında.

Minicik bir kadının devleşmesiydi aslında hikâyesi. Hayatı boyunca hiçbir ödül almamıştı ve bunu kendisi istemişti. Verilen ödülleri de almaya gitmemişti bu yüzden. Nobel’e aday gösterilen ilk Türk kadın yazardı. Peki, neden –di’li geçmiş zaman var hep Leyla’da? Çünkü Leyla Temmuz ayının sıcaklı soğuklu bir gününde bizi, cücelerini annesiz bıraktı. Uzun zamandır Parkinson tedavisi gören Leyla dayanamadı artık. Aslında 1931 yılından bu yana “üç başlı bir ejderha” gibi dayandı Sultanahmet’in ortasında dikilen. Bir sürü hayatı bir arada yaşadı ve bize gösterdi pek çok şeyi.

Önce kadının yerini öğretti bize Leyla. İkili karşıtlıklarda nerede kalıyordu kadın? Tam da gece/gecede’nin yanında. Kadın bilinmez bir varlıktı, bilinmek istenmiyordu. Bu yüzden her hikâyesinde deli kadınları anlattı. Ondan sonra pek çok kadın yazar Leyla’dan yola çıkarak yazdı hikâyelerini, romanlarını. Kadınlar neden delirirdi? Ne kadar çok soru vardı kadınlar ile ilgili… Hepsi, hepsi Leyla’nındı. Tüm sorular Leyla’ya çıkıyordu. Doğanın içindeydi kadın, Leyla bunu çok iyi biliyordu. Doğaya karşılık kurulan medeniyetin içinde, kadınların sesi olmaya çalıştı. Kadın olmaya çalıştı. Kadınlığın büyüsünü, kadının doğasını, doğadaki kadını anlattı. Tek tek, ilmek ilmek anlattı hem de. Ve tam bir kadın olarak.

Bir yazarı seversiniz evet ve onu yüceltmeye dair yüzlerce nedeniniz vardır. Leyla’yı sevmek için sayılabilecek nedenler yalnızca yazar olmak değildi benim için. Leyla benim üniversite yaşamım oldu. Aydınlanmam oldu. Kendimi bir kadın olarak görmüyor muydum ki ondan önce? Belki de medeniyet denilen, tek dişi kalmış canavarın beni nasıl göstermek istediğine göre şekil alıyor, kabıma sığıyor ve taşmamayı kabul ediyordum. Leyla bana engin deniz olmayı öğretti. Bilir misiniz bilmem, deniz bazı dillerde erkek bazı dillerde kadındır. Bir rahim gibidir deniz ve ben de ona kadın demeyi tercih ederim. Karanlıktır çünkü geceye doğru. Yalnızca ayın ışığını kabul eder üzerinde. Güneşin heybeti, medeniyeti altında kavrulmak istemez. Bir anda ayın güzel göğsüne bırakır kendini. Onlar iki iyi arkadaşlardır. Doğanın içindendir ikisi de. Kadın doğasına yakındır.

Leyla Erbil’i sevmek için bir kitabını okuyup ilk bakışta anlamamak yetiyor sanırım. Özellikle işe Cüce ile başlıyorsanız gittikçe zorlaşıyor mesele. Bir yanda Leyla bir yanda Zenime. Bir yanda deliler ve diğer yanda da deliler. Bir deliye karşı kaç deli vardır toplumda? Aslında gördüğümüz tüm toplum delidir ve deliler “akil”ler. Kadın olduğunu bilmez Zenime, kadın olduğu için delileştirilmiştir. Onun deliliği toplumdan gelir kadından değil. Deli kadın Leyla’nın deliliği de öyledir. Cüce de şöyle der bu yüzden:

“Ah, işte o güç saçların ki (öteki kadınlara örttürdüler üzerini sımsıkı korku kefenleriyle; korkunç birer cinsel organdan başka bir şey olmadığına ikrar getirttikleri bedenleriyle birlikte.”

Zamanının içinde ve ötesinde bir kadın sözüdür bu. Kadınları kimler metalaştırdı? Hangi ellerde kızlıkları kadın oldu ve kadınlıkları delilik? Sorular niye bu kadar fazla? Gittikçe Leyla’nın aklına giriyorum.

Düşünüyordu Leyla, bir örtü ile neler yaratılabilir diye kadınların üzerinde. Aman diyeyim hanımım, dizin ve üzerleri görünmesin. Ve tabii ki başın! Haşa! Toplumun kadınla alıp veremediğini kadına vermek isterdi Leyla. Ne olursa olsun Sezar’ın hakkı Sezar’a, kadının hakkı kadınaydı. Bu yüzden aktivist bir kadın olarak TİP’te yer almıştı. Deliliği daha fazla insana duyurabilmek için.

Kadın kimdi, kimdi bu cüceler ve nerelerde dolaşıyorlardı, işte bunu anlatmak istiyordu Erbil. En başından, tarihin derinliğinden insanlığın kökeninden başlıyordu anlatmaya. Adem ile sinsi Havva’nın hikayesini bize anlatıyordu. Kadındı orada da bir olaya neden olan. Yarım akıl ve çelim akıl. Çelinmeye hazırdı kadın, yoldan çıkmaya. Kadın bir meyve uğruna tüm cennetinden vazgeçendi. Şimdi bir de böyle düşünelim, Adem’i düşünmemiş miydi ki Havva atlıyordu Leyla’nın kollarına? Havva yalnızca Adem’ini değil bahçesini ve geleceğini düşünüyordu. Hikâye başlatmanın ne demek olduğunu biliyordu. Bir hikâye başlatmak için bir suçlunun olması gerektiğini de. Adem’e kalsa bahçesinde her şey var, hurisi de yanında tabii ki. Esnaf deyimi ile işler oldukça güzel, hayat Adem’in yörüngesinde. Yörüngen çıkıntısı kadın ve yılan oldu. Yılan kadına fısıldadı. Adem’e fısıldasa Adem dinlemezdi elbette. Kadını seçti yılan. Yılanı seçti kadın. Kadın kirlenmek istedi aslında özüne dönmek istedi. Çamurdan değil miydi? Çamurdan bir gezegene düşmeye korkmazdı kadın. Leyla da korkmuyordu işte. Çamura bulanabilirdi istediği zaman. Kadını anlatmak için bahsedilen aydınlığın içinde çamuru bulmalıydı.

Leyla’nın cücesi yalnızca Zenime değildi. Bizdik aynı zamanda. Her bir kadındı. Kocalarımız döverdi de severdi de. Biz ölsek de çocuklarımız onları döven babalarına geri dönerdi. Zenime’nin yaşaması için bir erkek gerekirdi kaburga kemiğinden doğduğu. Bir bağ gerekirdi tüm medeniyet ve toplum ve ataerkil yapı ve erkek ile. Erkek olmadan kadın hiçbir anlam ifade etmezdi bize göre. Leyla havanın kurşun gibi ağır olduğu bir gün bağır bağır bağırıyordu, UYAN.

Yıllar sonra Leyla’nın sesine bir ses geldi uzaklardan. Mine Söğüt’ün sesi yankılandı raflarda. Deli kadınları anlatmak istedi o da Leyla gibi. Deliliğe methiyeler düzmek istedi. Leyla gibi minik de değildi bu kadın. Kocaman gözleri, keskin çizgileri ile belki de delirmeye hazırdı. Deli Kadın Hikayeleri’ni yazdı ve gönüllerde taht kurmayı başardı.

Bir kadın, bir kadını iyi anlat ve bir erkekten daha fazla acıtır. Bir kadın deliliği bir kadına daima tekinsiz gelir ancak deli olmayan kadın bir gün ansızın delirebileceğini bilir. Mine Söğüt kadınların neden delirdiğine baktı derinlemesine. Söyledikleri Leyla’dan ne eksik ne fazlaydı. Bir kadını delirtebilecek yegâne şeyin bir erkek olduğunu buldu sonunda. İkili karşıtlıkta erkeğe denk düşen her şeydi kadını yok etmeye çalışan. Kadın yok olmak istemiyordu. Deli Kadın Hikâyeleri yüzlerce kadının aynı dünya üzerinde delirmesiydi. Aynı babanın ona tecavüz etmeye çalışmasıydı. Evlatlarının yine onlar tarafından çalınmasıydı. Kadınlardan çalınan yalnızca evlatları değil, kimlikleriydi de.

En az Leyla kadar gerçekti Mine’nin anlattıkları. Deli Kadın Öyküleri’nde şöyle diyordu Mine:

“Bu şehir yüzyıllardır erkektir ve kadınları sevmeyi bilmez. İşte bu yüzden, bu şehirde ben her gün kendimi defalarca öldürürüm.” Kendini öldüren, delilik ile öldüren kadınların hikâyesini yazarken daima göz kırptı Mine minik kadın Leyla’ya. İkisi de çok iyi biliyordu ki dünyanın neresinde olursa olsun bir kadın daima bastırılmak istenecekti. Delilik, büyücülük ve müzik, tekinsiz olan her şey kadına ait kalacaktı. Erkek kendini öne çıkarmak için kadının üzerine basıyor ancak onsuz da olamıyordu.

Leyla Erbil öldüğünde Mine Söğüt cenazesine gitti mi bilmiyorum ancak küçük cinlerini toplayıp Leyla’yı güldürmek için elinden geleni yapabileceğini biliyorum.

Leyla Erbil öldüğünde Sema Bulutsuz cenazesine mutlaka gitmiştir onu da biliyorum. Ve bir kardeşi ölmüş gibi hüzünlü, eski bir yaprağa dönüştüğünü hissediyorum.

Leyla Erbil öldüğünde ben ona dair daha bir sürü şeyi bilmediğimi biliyordum ancak hiçbir şey öksüz kalmak kadar sert değildi.

Leyla Erbil öldüğünde solgun ve naif Tezer Özlü ne yaptı bilmiyorum ancak olduğu yerde yalnız kalmayacağını bilmenin iyi hissettirdiğini tahmin edebiliyorum.

Aşiyan Dergisi Ocak Sayısı 

Öznur Doğan

Katiller ve Kurbanlar İçin 13 Beden Eğitim Dersi

15 Cumartesi Haz 2013

Posted by in Edebiyat, kitap inceleme, kitap tanıtım

≈ Yorum bırakın

Etiketler

, , , , , , , , , , , , , , , , , , , , ,


katiller-ve-kurbanlar-icin-13-beden-egitimi-dersi_503864

Brown ve Grange’nin o dolu dolu ölümlü kitaplarını okuyup yarı polisiye kitaplara meyil etmeyen yoktur sanıyorum. Katiller ve Kurbanlar İçin 13 Beden Eğitimi Dersi biraz bunlara benziyor.

Peki çoğumuzun bilmediği ancak benim okuma şansına sahip olduğum kitap nereden çıktı, ne anlatır bu kitap?

İstanbul Üniversitesi Amerikan Kültürü ve Edebiyatı müstakbel mezunu bir insan olarak şimdiye kadar bölümüme ait en iyi gelişmenin bu kitap olduğunu söyleyebilirim. Her türlü burun kıvırdığım, adam sende dediğim insanların çoğunluğunda Asena Boşnak, bu kitabın yazarlarından bir tanesi oldu ve desteğimizi rica etti. Böyle bir gurura kim karşı koyabilir ki? Hemen satın aldım kitabı. Bu sırada idefix’ten de ilk alışverişimi yapmış oldum. Normalde D&R’ın sıcaklığına sığınan ben idefix’in eski arayüzününü beğenmemem dolayısı ile oradan hiç alışveriş yapmamıştım. İyi ki de yapmamışım aslında, kitaplar zar zor bana ulaştı. Kimisi gelmedi. Ah benim dertli başım.

Koyu Kitap’tan çıkan bu yeni kitap amatör ruhun her sayfada hissedildiği, anlatmanın asla sona ermeyeceğini hissettiren bir kitap olmuş. 13 ders göndermesi ise kitaptaki tüm yazarlarının toplamının 13 olması. Herkes kendi hikayesini ya da ne olduğunu yazmış ilk sayfaya. Orçun Taşar, Buket Tankut, Doğukan İşler, Arzu Bahar, Sedat Demir, Ünal Özer, Hasan Apaydın, Asena Boşnak, Gökhan Güngördü, Kuzey E. Önel ve Elvin Solkula. Yayınevinin sahibi Sedat Demir de gençlere ait bu kitaba bir önsöz yazmış. Kitabın gelişiminin ve cevherlerin büyümesinin bize bırakıldığını söylemiş Demir. Aslında haklı. Biz okuyarak ve her seferinde noktaları belirterek bu kitabı ve bundan sonra gelecek olan her kitabı daha da kitap yapacağız.

O zaman oyun başlasın ve kitaba dair yorumlarım kısmına geçelim:

128 sayfa olan kitap daha önce de bahsettiğim gibi 13 hikayeden oluşmuş. Her hikayenin başında o hikayeye dair küçük bir illüstrasyon var. Öncelikle en çok hoşuma giden hikayeleri söylemek istiyorum, Sindirme Sistemi, Ömür Biçer ve Şu Can-Alıcı İşler. Sindirim Sistemi’ni gülerek okuyabildiğim için sevdim, bir de bilinçaltında neler dolanabileceğini gösterdiği için bize sevgili Zeynep Temel.

Ömür Biçer’i sevdim çünkü Hasan Apaydın daha önce karşılaşmadığım bir hikaye başlangıcı ile gelmiş. İnsanlara ömür satın almak ve olası tüm hikayeleri insan kendi kafasında canlandırabiliyor. Şu Can-Alıcı İşler ise biraz daha İhsan Oktay Anarvari olduğu için güzel. İşin içine biraz simya girdi mi ben oradayım doğrudan zaten. Kuzey E. Önel bu şekilde bir hikaye başlatmış ve okuyucularına güzel bir kısa hikaye sunmuş.

Arkadaşım Asena’nın hikayesi ise Başlıksız adı ile kitapta yer alıyor ve belki de Asena’ya dair farklı bir bakış açısı geliştirmeme neden olan bir hikaye. Çünkü bu hikaye ile Asena’nın hikayelerindeki katmanları görmek mümkün. Hem yazar arkadaşa sahip olmak da çok güzel.

Bunun haricinde kitaba dair söylemek istediğim en önemli şey hikayelerin yalın ve yarıda kalmış olması. Her hikaye daha da uzun anlatımlara, birbirine tamamen oturan bir kurguya ihtiyacı var. Sanki bir şeyler havada kalıyor, hiç beklemediğim anda çat diye bitiyor her şey. Neredeyse her hikayede denk geldim buna. Ayrıca bazı imla ve yazım hataları dikkatimi çekti. İyi bir editör elinden geçmesi şart diye düşünüyorum.

Her şeye rağmen let the sun shine upon you guys. Bu yazma aşkı ve ateşi daima devam etsin. Her yorum ile bin kez daha güçlenin. 🙂

Sevgiler.

Once Upon A Time In Mexico

14 Perşembe Mar 2013

Posted by in Edebiyat, kitap inceleme, kitap tanıtım

≈ 2 Yorum

Etiketler

, , , , , , , , , , , , , , , , , , ,


Once+Upon+A+Time+In+Mexico-Are you Mexican or Mexicant?

Quentin Tarantino ile Robert Rodriguez arasında keskin bir çizgi varsa bu olsa olsa isimleri ve burunlarıdır. İkisi bir araya geldiğinde ise ortaya çıkan Planet Terror’dır.

Tim Burton’ın yavuklusu gibi dolanan Johnny Depp’i bu kez Robert Rodriguez’nin ellerinde görüyoruz. Antonio Banderas ve Danny Trejo taş gibi adamlar tabii, henüz Danny’nin saçlar o kadar seyrek değil. Robert’ın El Mariachi, Desperado ikilisinin son noktasıdır Once Upon A Time In Mexico. Severek, mutlu olarak izler, bittiğinde duyduğunuz müzikler ve izledikleriniz ile mest olmuş olursunuz.

Once Upon A Time In West’i yanında bir süre piç olan Mexico’yu daha önce izleseymişim çok güzel olacakmış, tam da güzel olacakmış. Olsun, geç olsun güç olmasın.

Quentin abimiz gibi Robert’ın da kendine özgü kurgusu, referansları ve şaşırtıcı noktaları vardır. Aslında bu iki adamın filminde neler olmuş kısmını araştırmak ve filmle bağdaştırmak bana çok daha tatlı geliyor.

– El Mariachi serisinin üçüncüsünü yapmak Robert’a Quentin tarafından nasihat edilmiş örneğin.

– Robert’ın tamamen özgür olduğu bir film olmuş Once Upon A Time In Mexico. Kamera açıları ve lensler ile çılgınlar atabilmiş Meksika sıcağında.

– Filmin yapımı 2001 yılında bitmiş ancak 2003’te yayınlanmış.

– Salma Hayek aynı zamanda Frida’yı çektiği için sette esneklik sağlanmış.

– El Mariachi (Antonio) gitar çantasını açtığında Desperado’da kullandığı bıçaklar görülür.

– El Mariachi üçlemesinin her filminde sarı tişörtlü bir çocuk görülür.

– Cucuy rolü Quentin için yazılsa da Kill Bill’i çektiği için katılamamış.

– Johnny Depp küfür etmesi gereken yerlerde doğaçlama yapmış.

– Senaryo 45 sayfa imiş.

Sevdiğim filmlerin en önemli noktalarından birisi olarak referanslar ise şöyle;

Brazil, The Killer, Pulp Fiction, The Crow, Desperado, The Pirates of the Caribbean.  Kedi canını onun.

Son olarak alıntılarla Once Upon A Time In Mexico:

Agent Sands: Are you a Mexi-CAN or a Mexi-CAN’T? 
Cucuy: I’m a Mexi-CAN 
Agent Sands: Good. Then do as I say. 

—

Agent Sands: [talking about El Mariachi] Does it have a name? 
Cucuy: We call him “El”. As in “the”. 
Agent Sands: I know what it means, thank you. 

—

El Presidente: Who are you guys? 
El Mariachi: Sons of Mexico, sir. 

—

Agent Sands: El, you really must try this because it’s puerco pibil. It’s a slow-roasted pork, nothing fancy. It just happens to be my favorite, and I order it with a tequila and lime in every dive I go to in this country. And honestly, that is the best it’s ever been anywhere. In fact, it’s too good. It’s so good that when I’m finished, I’ll pay my check, walk straight into the kitchen and shoot the cook. Because that’s what I do. I restore the balance to this country. And that is what I would like from you right now. Help keep the balance by pulling the trigger. 

 Once Upon A Time In Mexico – Trailer

İçimizdeki Şeytan / Bu Sefer Başka

04 Pazartesi Şub 2013

Posted by in Edebiyat, kitap inceleme, kitap tanıtım

≈ Yorum bırakın

Etiketler

, , , , , , , , ,


raymond-radiguet-icimizdeki-seytanSabahattin Ali’den sonra Raymond Radiguet’nin İçimizdeki Şeytan’ı bana biraz yavan geldi. Can Yayınları’ndan okuma fırsatı bulduğum ve 19 yaşında bir yazarın yazdığı kitap nereden baksanız meh.

İlk olarak kahramanımızın küçük bir çocuk oluşu dikkatimizi çekiyor. 1. Dünya Savaşı sırasında Fransa’da kendisinden büyük bir kız ile aşk yaşamaya başlıyor. O anda kendi ergenliğimize dönüyor, yaşamaya çalıştığımız aşkları nasıl yaşadığımızı hatırlıyoruz. En az onun kadar problemli ve sorunlu. Herkes bizi sevsin ama biz istediğimizi yapalım, sorumluluk kabul etmeyelim ama en büyük sorumlu biz olalım gibi. Bu yüzden küçük bir anlatıcının bize söyledikleri canımızı skıyor. Ergenliğe dönmüş oluyoruz, çoğumuzun istemediği o atarlı giderli zamanlara.

Ardından hikayenin kurgulanışı ile klasik bir aşk romanı okuduğumuzu anlıyoruz. Burada taraflardan bir tanesinin küçük olmasına gerek yok. Hikaye şehvetin ve aşkın bir araya geldiği topraklarda geçiyor. Hikayemizin dramatize kısmını seven genç kız oluşturuyor. İçimizdeki Şeytan’ın alınıp sevilesi tarafları olmasına rağmen bütüncül olarak bakıldığında geri planda kalıyor.

Bir annenin oğlunu evlendirmek isteyişi ancak daima gelini beğenmeyişi, işlediğimiz suçların aslında gerçekten su yüzeyine çıkmasını isteyişimiz gibi nokta atışlarının yanı sıra basit roman örgüsü ve beklenen son ile bitirmesi bize çantada keklik hissi veriyor. Şu anda kitabın yeni basımları yapılıyor mu bilmiyorum ancak arkakapakta abartılarak anlatılan genç dahi Raymond Radiguet’yi ya çok yanlış çevirdiler ya da o çok yanlış geldi.

Anne Kafamda Bit Var!

30 Çarşamba Oca 2013

Posted by in Edebiyat, kitap inceleme, kitap tanıtım

≈ Yorum bırakın

Etiketler

, , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , ,


anne-kafamda-bit-var-tarik-akan

Kafamda Bit Var elime geçtiğinde onu bu kadar çabuk ve çok sevebileceğimi düşünmemiştim. Tarık Akan mı yazmış? Allah allah diye düşündüm önce. Biraz cahilliğimden olsa gerek. Sonra farkına vardım ki pek çok arkadaşım okumuş bu kitabı. İyi de yapmışlar.

Anı olduğu için rahat ve okunabilir bir kalem ile yazılmış. Aslında Tarık Akan’ın yazarlık deneyimi olduğunu düşünürsek sade ve akıcı olması onun en doğal hakkı. Bir de başından geçen zorlukları insanlara zor bir dille mi anlatsın?

Koca bir toplumun apolitik olmasına neden olan o önemli zamanlara gidiyoruz. 80’lerden sonra doğan her çocuğun siyasetten uzak tutulduğu, canları yanan anne babaların gözleri gibi baktıkları evlatlarını korumak için ellerinden geleni yaptığı. Sıkı yönetim zamanında, evden dışarı çıkma yasağı da varken Tarık Akan Almanya’da verdiği bir demeç yüzünden tutuklanır. Demeç Tercüman gazetesi tarafından çarpıtılarak yazıldığı için Almanya’dan döner dönmez havaalanında tutuklanır Tarık Akan. Elindeki bavulu Müjdat Gezen’e verir ve abisinin evini boşaltmasını istediğini söyler. Tutuklana Tarık Akan önce Türk polisinin egosu ile karşılaşacak ardından da bit  ve pire içerisinde uzunca bir süre geçirecektir.

Tarık Akan’ın bu süreçte başından geçen olaylar gerçeklerin küçük bir yansımasıdır. 80’ler döneminde gerçekleşen baskı ve baskın rejim nedeni ile sağ ve sol çatışması alev alev yanarken cezaevlerinde ve ıslahevlerinde işkence en çok başvurulan tekniklerden bir tanesidir. Kişiden kişiye değişmekle birlikte o anda akıllarına hangi işkence yöntemi gelirse onu uygulayan polis, copla ayak altına vurma, cinsel organdan elektrik verme, kırılan kemikler ile oynama ve tabii ki dayak voltranı ile kendi çaplarında ifade almışlardır. Bu dönemde yaşanan her olay akıllara durgunluk verecek seviyede korkunçtur aslında.

Kitabı okurken de hızlıca akıp gitmesinin en büyük nedenlerinden bir tanesidir bu. Bildiğiniz, aşina olduğunuz bir durum ile karşılaşıyorsunuz. Hazmetmesi güç olsa da yeni olmadığı için anlaşılabilir. Bir düşünsenize, en çok sevdiğiniz insanlar, ailenizdeki kişiler bir dönem geceleri dışarı çıkamadı, çıktıkları için dövüldü, bir görüşü savundukları için dövüldü ve hatta sırf bazı kesimler istiyor diye yalan ifade verdirilip o ifade verdirilene kadar eşek sudan gelinceye kadar dayak yedi.

Ne kadar acı ve ne kadar gerçek. Ne kadar Türkiye. Tarık Akan’ın cezaevinde karşılaştığı insanlar ise tam anlamı ile Memleketimden İnsan Manzaraları. Sağcı, solcu, doktor, kimyager, öğrenci, katil zanlısı, düşünce suçlusu ve niceleri. Haklı ya da haksız orada bulunarak bir rejimin kurbanları olanlar. Aslında fikirlerin ve örgütlerin kurbanları olanlar. Abdullah Çatlı’ya silahı veren adamın küçük kardeşi örneğin. Hangi şartlarda yetiştiriliyor da birisini öldürmek, sonunda ölümün olduğu bir eylem için kıvanç duyabiliyor? Ya da nasıl bir polis sırf hemşehrisi olduğunu öğrendiği tutukluya daha iyi davranabiliyor ve diğerlerine kan kusturuyor.

Burası Türkiye.

Burada eğer öğrenciyseniz polisler coplarını hazırlamıştır sizi kovalamak için. Okulunuzun içindedirler. Protesto ettiğinizde aniden müdahale ederler. Sivil polisle kaynıyordur okulun bahçesi.

Burası Türkiye.

Burada sırf bir takımı desteklediğiniz ve taraftarı olduğunuz için de dövülebilirsiniz polis tarafından. Hem de yine gaz bombaları ve tazyikli sularla. Kaçmaya çalışırken kayıp da olabilirsiniz.

Burası Türkiye.

Öğretmen, öğrenci, işçi ya da her neyse olarak aradığınız her hakkın kaba kuvvet ile geri döndüğü yerdir. Taksim Meydanı’dır 1 Mayıs’ta.

Burası Türkiye.

Çok sevdiğin ama kıskandığın için bir kadını da öldürebilirsin, öldürte de bilirsin. Öldürmek problem değil, önemli olan erilliğindir.

Burası Türkiye.

Yıllar önce öldürülen gazetecilerin davaları “delil yetersizliği”nden bırakılır, ancak delil yetersizliği ile salıverilmiş bilim insanları hapse atılabilir.

Burası Türkiye.

Daha saymamı ister misiniz? Ben saymaktan yorulsam da burası gerçekten Türkiye ve burada her facia sıradan… Çok sıradan.

Yaşar Ne Yaşar Ne Yaşamaz

29 Salı Oca 2013

Posted by in Edebiyat, kitap inceleme, kitap tanıtım, Sanat, resim, tiyatro

≈ 2 Yorum

Etiketler

, , , , , , , , , , , ,


yasar ne yasar ne yasamaz aziz nesin

“Böyle şeyler hepimizin başına gelir.”

Evet, Yaşar Ne Yaşar Ne Yaşamaz, bizim kahramanımız, bizim sahnede, radyoda, televizyonda hayat bulmuş halidir. Aziz Nesin’den bu eser yazılmasını istenildiğinde aklında kesin bir çizgi yokmuş. Yavaş yavaş 12 parçalık bir radyo oyunu olarak ortaya çıkmış. Ardından senaryo ardında da roman haline dönüşmüş.

Hikaye Yaşar’ın cezaevinde olduğu sahne ile başlar. Hakk yoluna kendini adayan Yaşar’ın imamı kızdırıp dayak yemesi üzerine arkadaşları onun ilk geldiği zamana döner ve Yaşar kendi hikayesini anlatmaya başlar. Daha önce koğuşun anlatıcısı gittiği için ozan boşluğu dolan koğuşta anlatıcı Yaşar olur. Doğduğu andan itibaren aksilikler kovalar da kovalar Yaşar’ı. Önce Çanakkale’de şehit olduğunu öğrenir. Ardından da başka bir yerde.

Devlet kayıtlarında ölü olan Yaşar söz konusu vergi ödemeye gelince canlı, miras almaya gelince ölü olur. Tüm hayatı ölmek ile yaşamak arasında gidip gelerek geçer. Kendi kimliğini kazanmaya çalışan Yaşar bir türlü kimliğine ulaşamaz, üstelik sevdiği kadına da bu yüzden ulaşamamaktadır. Anşe’si oldukça anlayışlı tatlı ve akıllı bir kadındır. Deli gibi aşık olduğu Yaşar’ın peşinden koca İstanbul’a gelir, hamile kalır yine de Yaşar’ını bırakmaz.

Yaşar tüm devlet dairelerinde akla hayale gelmeyecek bürokrasilerle karşılaşır. Ona inanmayacak olan cezaevi arkadaşları bir yandan “Yuh böyle şeyler olur mu?” diye düşünürken diğer yandan aslında bunların hepsi onların da başına geldiği için merakla bir sonraki anlatıyı beklerler.

Kimlik sürecinde olan Yaşar Yaşamaz, tüm yaşadıklarının sonunda aklını başına toplayıp o çok bahsedilen Kara Kaplı Nizami Bey oluverir. Artık hiç kimseye ihtiyacı yoktur. Bir kimliğe kavuşmuş olur. Salla pati geldiği cezaevinden külhanbeyi gibi çıkar. Aslında Yaşar’ın yaşadıkları her birimizin başına gelen ancak söylemekten bıktığımız, devletin ve kurumların çürümüşlüğü, yok olmuşluğunun delaletidir.

Aziz Nesin’in yazarlığını tekrar yakından hissetme fırsatı buluruz. İçimizden bir adamın bizi bu kadar güzel anlatmasına şaşmamalı tabii ki de.

Yaşar Ne Yaşar Ne Yaşamaz’ı ilk olarak sahnede izlemiş birisi olduğum için kitabı okumadan önce hiç düşünmedim. Direkt atladım hikayenin akışına. Tiyatrodan sahneler aklıma geldikçe mutlu oldum. Daha çok bağlantı kurdukça, okudukça ve gülmek ile gülmemek arasında kaldıkça Aziz Nesin’in kalemine bir kez daha saygı duydum.

Yaşar Ne Yaşar Ne Yaşamaz yalnızca Yaşar’ın öyküsü değil ajan olduğunu ispat edemeyen ajanın da öyküsü. Bizim öykümüz, sizin öykünüz.

Popüler – Apopüler – Tüketicilik!

24 Perşembe Oca 2013

Posted by in Edebiyat, kitap inceleme, kitap tanıtım

≈ Yorum bırakın

Etiketler

, , , , , , , , , , , , , , , , , , , ,


Consumerism_by_sl33pyincognita

2000’li yıllarda teknolojide yaşanan gelişmeler ve hayatımıza giren internet sayesinde artık ulaşamayacağımız bir mecra söz konusu değil. 90’ların şarkılarını tekrar tekrar dinleyip, okumak isteyip okuyamadığımız köşe yazılarını okuyup CERN’de yapılan deneylere dair bilgi alabiliyoruz. Bilgi bu kadar yayılabilir, insanlar bu kadar sosyal iken yaşanan her gelişmenin ve ortaya çıkan her yeniliğin mantar gibi çevreye yayılması an meselesi.

Küçüklüğümden beri garip bir tutum ile (ki tahminimce benim gibi pek çok kişi vardır) birden ortaya çıkarak popülerlik elde eden şeylere karşı asiliğim söz konusu. Patlayıp da taşan akımlar, kimsenin daha önce umursamadığı fakat bir ünlü kişi bahsetti diye vazgeçilmez olduğu düşünülen kitaplar, eşyalar vs. Neden bu popülerlik peki? İşin özünde kendimizi o “çok sevilen” kişiler ile özdeşleştirmeye çalışmak olduğunu varsayıyorum. Onların algılarına ulaşmak için sevmediğimiz yemekleri sevmek zorunda hissediyor, okumaktan hoşlanmadığımız insanları okuyarak entelektüel birikimimizden bahsediyoruz. Var olan damak tadımızı ise hiçe sayıyoruz.

Evet, bir nesne popüler olduğu zaman onu tamamen yok edene kadar kullanıyoruz. Yıpratıyoruz ve kenara atıyoruz. Örneğin Türk Edebiyatı’nda naif duruşu ile bir kenarda okunmayı bekleyen Sabahattin Ali, Oğuz Atay, Turgut Uyar, sırf bir filmde bir şiirleri okundu, kitaplarından bahsedildi diye kısa süre içerisinde posası çıkarılana kadar kullanılıyor. Tüm sosyal medya platformlarında fast food gibi hızlı tüketimleri gerçekleşiyor. Bu güzel adamları daha önceden tanıyıp da onları anlamak için kafa patlatmış insanlar da bu duruma uzaktan kötü kötü bakıyorlar. Bu ikircikli noktada öne çıkan iki farklı tez var. Birincisi, yazarların veya popüler olan nesnenin aslında vaktinde hak ettiği ilgiyi alamaması ve ne olursa olsun eserlerin tanınırlığı ve bilinirliği açısından bu popülerliğin oldukça iyi bir olgu olması. İkinci konu ise hızlı tüketilen her şeyde olduğu gibi popülerliği yakalamış eserlerin de kısa sürede tozlu raflara dönecek olması.

Popülerlik meselesi sadece burada bitmiyor tabii. Yeni çıkan her kitabın, filmin de aynı şekilde yorumcusu çok oluyor. Herkes bir yorum yapıyor, filmin ya da kitabın sonunu söylemek için can atan insanlar ile doluyor ortalık. Bu yüzden sakin kafa ile bağlanmak istediğimiz o eserlere bir türlü entegre olamıyor, “daha sonra” ilgilenmek üzere kenara ayırıyoruz. Üzerinden altı ay ya da bir sene geçtikten sonra kaldığımız yerden devam ediyor ve kendi fikrimizi belirtmenin hazzını yaşıyoruz. Sırf herkes sonu hakkında yorum yapıyor diye Black Swan ve Inception’ı bir sene sonra izlediğimi itiraf edebilirim. Bu popülerlikten uzaklaştırma çabasının da zararları var tabii ki. Daha doğrusu arasında kaldığımız bir ikilem söz konusu. Ya herkesin yorum yaptığı bir dönemde, tam da o eserlerin en popüler olduğu anlarda okuyacak/izleyecek ve gündemden uzak kalmayacağız ya da zaman geçip de yorumlardan arındığımız bir dönemde izleyip/okuyarak fikirlerimizi daha küçük çapta paylaşabileceğiz. Bir yandan gündemi takip edip aktif bilgi sahibi olmak söz konusu, diğer yandan o popülerliğin içerisinde boğuluyor hissetme ihtimalimiz.

Madem popüler olandan uzak duruyoruz, işte o anda daha önce duyulmamış olanı keşfetmeye doğru adımlar da atmış oluyoruz. Underground denilen her türlü “bilinmeyen”e ilerlemek mübah o saatten sonra. Yer altı edebiyatı mı diyelim, amatör grupların güzel şarkıları, küçük imkanlar ile çekilen sanat filmleri mi… Bu kadar özele inmeden de tarihin tozlu raflarına bir yolculuğa çıkarak ve o çok sevdiğimiz interneti kullanarak yorumlardan uzak olan yüzlerce esere ulaşabilmemiz mümkün. Popülerlik mi apopülerlik mi? Bu sorunu kendi içimizde çözdüğümüz gün filmin sonunu söylememek için kendini zor tutan, her yeniliğin öncüsü olan birisi mi olacağız yoksa Mina Urgan gibi kendimize “dinozor” mu diyeceğiz? Seçim yapmak zor! Sizin seçiminiz ne?

Mutlu Yıllar Oznurdogan.com!!

24 Perşembe Oca 2013

Posted by in Edebiyat, kitap inceleme, kitap tanıtım

≈ 3 Yorum

Etiketler

, , , , , , ,


222787512786648464_sEQpXitC_c

Mutlu yıllar sevgili blogum! 1 sene önce ittirmeler ve kaktırmalar üzerine blogu açıp “Ama ben bunu nasıl devam ettiricem yeaaa” minvalinde söylenmiştim ancak bugün WordPress doğum gününü kutladı blogumun. 🙂

İlk başta kitap yorumlamak ve günlük meselelerden bahsetmek için yola çıksam da şimdi içinde filmler, ödevler, tiyatro oyunları ve diziler var. Blogumu seviyorum, onunla mutluyum. Kedi canını onun. Haydi pasta keselim de yiyelim madem. 🙂

 

On The Road Üzerine

23 Çarşamba Oca 2013

Posted by in Edebiyat, kitap inceleme, kitap tanıtım

≈ Yorum bırakın

Etiketler

, , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , ,


on_the_road_

Amerikan Kültürü okuyup “Amerika’nın da kültürü mü varmış sorusuna maruz kalmayan neredeyse yoktur. Evet acı ama gerçek ki bu milletin kısa sürede geliştirdikleri ve domuz gibi baskı kurdukları bir kültürleri var. Kuruluşlarının ardından birbirinden farklı dönemlerden geçen bu millet ilk olarak Puritan sıkıcılığına gark olmuş ardından gelen Quakerslar ile biraz rahata ermişler. Sonrasında gel ve git zaman savaş öncesi, savaş sonrası 50’ler derken Beat Kuşağı olarak karşımıza çıkan kafa on numara bir dönem yaşamıştır. Beat Generation’ın manifestosu olarak kabul edilebilecek Allan Gingsberg’ün Howl şiiri ile birlikte dönem başlangıç çanlarını çalmış, kendilerinden önceki dönemi eleştirerek yeni bir akım olmuşlardır. Beat Generation’ın manifesto şiiri olan Howl’da hippielik ile ilhamlarını yok eden, yanlış yolda ilerleyen meslektaşlarından bahsedilir. Bunlar aydın adamlardır. Şiirin ikinci kısmında Beat’in karşı durduğu temeller Moloch adında bir kötü tanrıya atfedilir. Böylece Moloch hem para, hem tüketicilik hem kapitalizm hem de daha fazlası olur. Şiirin üçüncü ve son bölümünde tüm bu kötülüklere rağmen kurtuluş olduğunu optimist bir şekilde açıklar Gingsberg. Kendi akımları alternatif ve kuvvetlidir onlara göre.

Bir akımın hele de aydınlar tarafından ortaya çıkarılmış bir akımın manifesto şiiri varsa manifesto kitabı da vardır. Kendisi Jack Kerouac tarafından yazılmış ve yıllar sonra yönetmenliğini Walter Salles’in üstlendiği, oyuncular arasında ise Kristen Stewart, Sam Riley, Viggo Mortensenve son olarK Steve Buscemi’nin yer aldığı On The Road adlı kitaptır.

Kendi hayatından ilham alarak yazdığı kitapta Jack Kerouac pişme döneminden bahseder. Şimdiye kadar bu motifleri neden divan edebiyatına bağlamamış olduğumu da aynı anda düşünüyorum. Yolculk motifinin olduğu tüm hikayeleri bir “Hamdım, piştim, oldum”a bağlarsak gayet doğru yapmış oluruz. Her karakter yolculuğa çıkmadan önce edinmesi gereken bilgilerle dolu dünya içindedir. Ardından yol boyunca gördükleri ile pişmeye başlar. Hikayenin sonunda olmuştur artık. Kişiliğini keşfetmiş, kendi sesine sahip olmuştur. Şimdi neredeyse dünya üzerindeki tüm motiflerin birbirine benzediğini, bu yüzden edeniyatın evrensel olduğunu görüyoruz. Okuduğumuz her romanda ya da şiirde bulduğumuz duygular insana dair ve açıklanabilir.

Kitap Sal Paradise ve Dean Moriarty’nin tanışması ile başlar. Kendi başına yazılar yazan Sal, Dean ile tanıştırıldıktan sonra önüne geçemeyeceği bir sürece girmiş olur. Budeğişimi isteyip istemediğini düşünmeden yola çıkar ancak sonuçlarına ulaşmak için hikayenin peşinden koşmak zorunda olduğunu bilir. Filmin adı üzerinde On The Road. Tüm hikaye yollarda geçer. Sal kendi sesini bulmak amacı ile Dean’i takip eder. Dean belirli bir sanat algısına sahip, çapkın ve hükmedicidir. Sal ise bu ikilinin pasif tarafına denk düşer. Beat Generation bu noktada karşımıza çıkar. Hükümete ve düzene karşı çıkan Beatçiler kendi hikayelerini yazmak isterler. Sonunda onların hikayelerini yazacak kişi Sal olacaktır. Yola çıkmış olan Sal kitap boyunca sürekli hareket halindedir. Dean ilefarklı zamanlarda bir araya gelerek özlem giderirler. Kendi “yol”unu çizmeye çalışan Sal için attığı her adım önemlidir. Bu yüzden günlerini not alarak geçirir. Dean’den sonra yaşamaya başladığı hayattan aslında çok memnundur ancak hala bir outsider, efendime söyleyeyim yabancıdır. Ne homoseksüelliği kabul edebilir ne de tam olarak içinde bulundu Beat’e ayak uydurur.

on-the-road-kristen-stewart-araba-sahnesi

Normal gelirli bir ailede yaşayan Sal bu yolculuk boyunca fakirliği de görecektir. Ona yolcluğunda eşlik eden Dean kadınlara karşı olan zaafı yüzünden sürekli olarak gider. Sal ise kalır ve not alır. Sal, etrafından anlatmaktan mutlu olduğu bir grup ile birliktedir. Herkes hem eğlenceli hem sanat hem de hayat doludur. Onları izlemeyi sevdiği için uzakta kalır Sal. Yolculukilerledikçe macera seviyesi de artar ancak sona yaklaşması hızlanır. Kendisini Dean tarafından yatakta hasta bir şekilde bırakıldığını gçrdüğünde ilk gerçek dönüşüm gerçekleşir. Artık Sal olup bitenleri görebilmektedir be bu gördükleri araında Dean yoktur.

Yaptığı çapkınlıklar yüzünden çocuğu olan veaile babası kıvamına gelen Dean ise girdiği hayattan ve Sal’a yaptıklarından pişman olacaktır.

On The Road – Yolda – Trailer 2012

The Color Purple

14 Pazartesi Oca 2013

Posted by in Edebiyat, kitap inceleme, kitap tanıtım

≈ Yorum bırakın

Etiketler

, , , , , , , , , , , , , , , , ,


the color purple alice walker

Their Eyes Were Watching God ile The Color Purple’ı tek derste işleme şerefine nail olmuş az öğrencilerdeniz. Derse gitmediğim için doğrudan hocanın anlatımını bilmesem de filmi izleyip biraz araştırmasına daldığımda Alice Walker’ın yıllar önce Nora Hurston’ın yaktığı ateşi devam ettirdiğini görüyoruz.

Genel olarak hikayeden kısaca bahsedersek, Celie ve Nettie zalim bir üvey babanın egemenliği altındadır. Üvey baba Celie’ye tecavüz etmekte ve doğan çocukları ona buna satarak para kazanmaktadır. Celie yaşadığı hiçbir şeyi anlamaz, neden bunların başına geldiğini bir türlü çözemez ve tanrıya mektuplar yazmaya başlar. Bir süre sonra köle / eş olarak Mr. Johnson’a verilir. Burada 4 çocuk ile baş etmek zorunda kalan Celie, Nettie’den ayrılmak zorunda kalır. Her türlü aşağılamaya maruz kalan Celie için her şey kocasının metresi olan Shug geldiğinde değişir. Shug ona kadınlığını gösterir, olması gerektiği kişi olabilmesine adına yoluna ışık tutar. Bir mentordür Celie için. Yıllar sonra Celie özgür bir kadın olduğunda kendi ayakları üzerinde durur ve yaşamın tadını çıkarır.

Celie’nin hüzün dolu, gariplik dolu hikayesini anlatan kitaptan çıkarabileceğimiz notlar sırası ile şöyledir:

Alice Walker karakterlere dair özel bir bilgi vermez. Biz ilk olarak Celie’nin tanrıya yazdığı mektuplar ile başlarız her şeyi yaşamaya. Kitap mektuplardan oluşmuş durumdadır. Bu yüzden zaman geçişlerini algılayabilmemiz için hem biraz geçmişe hakim olmamız gerekir hem de dikkatle takip etmemiz gerekir. The Color Purple bu yüzden diğer romanlardan daha zor bir romandır.

Celie’nin yazdığı mektuplarda bir dil sorunu ile karşı karşıya kalırız. Standart İngilizce ile yazmaz Celie. Nasıl konuşuyorsa, kelimeleri nasıl telaffuz ediyorsa işte tam o şekilde anlatır her şeyi. Bu yüzden onu dinlerken yerel şiveye, Afro-Amerikanların halk ağzına yaklaşmış oluruz.

The Color Purple aslında herkesin değişim geçirdiği bir romandır. En başında Celie bu değişimin en büyük göstergesidir. Babası tarafından iki kere hamile bırakılan ve bir adama karı olarak satılan Celie’nin kitabın sonuna doğru bıçağı köle olarak gittiği kocasına dayaması, cinselliği keşfetmesi ve diğer tüm etkenler onun olgun ve özgür bir kadına dönüştüğünün göstergesidir.

Kitabın başlığına dair söylememiz gereken en önemli nokta ise Celie ile Shug mor çiçeklerle dolu bir tarlada gezerken Celie’nin tanrı algılayışını değiştirecek olan sözlerin Shug tarafından söylenmesidir. Shug Celie’den etrafına bakmasını ve tüm güzelliklerini iyice görmesini ister. Bu şekilde hayatı anlayabilecektir. Celie’nin düşündüğü tanrı imajına karşılık güzellikler yaratan ve bu güzellikleri görmeyenlere küsen bir tanrı imajı oluşturur Shug.

Celie, tanrıya yakarmayan ancak yaşadıklarını anlatan bir karakterdir. Çevresinde yaşadıklarını anlatacak hiç kimse yoktur çünkü kardeşi çok küçüktür ayrıca babası ona sadece bunları tanrıya anlatabileceğini söylemiştir. Kendi cümlelerini kurup doğru şekilde anlatabilmek de oldukça zordur Celie için çünkü tam bir okur yazar değildir. Köle olarak yaşamak zorunda olduğuna inandırılmaya çalışılmaktadır. Ancak Celie tüm bu ataerkil enstitülere baş kaldırır ve özgürlüğünü eline alır.

color-purple-izle

Shug, roman boyunca oynak bir karakter gibi görünse de Celie’nin özgürlüğüne önayak olan en büyük kişidir. Celie Shug sayesinde kendi seksüelliğini, hayatını keşfeder. Kendi sesine sahip olmuş olur. Bağımsız ve eğlenceli bir kadındır Shug. Bir kadının ne istediğini anlayabilir ve ona sahip çıkabilir.

Roman boyunca özellikle vurgulanan temalardan bir tanesi anlatı ve sesin gücüdür. Bu bahsi geçen ses Celie’nin sahip olacağı, konuşma kendini ifade etme ve varlığını kabullenme, varlığını başkalara da kabul ettirme içgüdüsüdür. Normalde kendisine hiç değer vermeyen hatta adının üzerini karalayan Celie kendi sesine sahip olduktan sonra tanrıya yazdığı mektuplarda daha da açık yürekli olabilir.

Kadın ilişkileri bir diğer önemli temadır. Walker, kadınların güçlerini birleştirerek yapabileceklerini vurgulamak istemiştir. Shug’ın Celie’ye kadınlığı ve hayatı öğretmesi, aynı şekilde Sofia’nın Celie’ye bu hayatta daha sağlam durabilmesi için önerilerde bulunması, Squek’in beklenmeyen anda gelen yardımı. Tüm kadınların en sonunda erkeklere karşı “hop bakalım!” demesi. Bu durumların hepsi kadın dayanışmasının önemine vurgu yapar.

The Color Purple çıkarılacak pek çok sembol, motif ve tema ile karşımıza çıkıyor. Alice Walker’a bu kitaptan dolayı teşekkür ediyoruz. Aynı zamanda filmi izlemenizi tavsiye ediyorum, birebir kitap ile paralel gidiyor.

The Color Purple Trailer