Category Archives: Sanat, resim, tiyatro

Kösem Sultan Sahnelerde

03 Cuma May 2013

Posted by in Sanat, resim, tiyatro

≈ Yorum bırakın

Etiketler

, , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , ,


kosem sultan ibb sehir tiyatrolari muhsin ertugrul sahnesiBlogun nasıl günlüğüne dönüştüğünü işte bu sayede anlamış oluyoruz. Tam da bu paragrafa “Yazmayalı uzun zaman oldu.” diye girmeye hazırlanıyordum ki kendime geldim, bir an duraladım ve baştan karar verdim neler yazacağıma.

Şu an arka planda Karma Police coverı çalıyor. Her şey güzel, her şeyden mutluyum. Kösem Sultan’a bileti 1 ay önce almışım ve bugüne kadar da gideceğimi en az 500 kez unutmuşum. Arkadaşım Ayça mesaj attığında hatırladım her şeyi. Tamam dedim, gidiyoruz. Oyun Muhsin Ertuğrul Sahnesi’nde oynanıyor. Gittik aldık yerimizi. Kocaman sahne bakalım neler ile dolacaktı.

Bu kez Muhsin Ertuğrul Sahnesi iktidar hırsı ile doldu, intikam ve ihtiras ile doldu. Tudors’tan, Muhteşem Yüzyıl’dan hiç bilmesek bile tarih kitaplarından saray hayatının nasıl olduğunu biliyoruz. İktidara geçenin bir daha ondan vazgeçmek istememesi, bu uğurda delirmesi, ölüm korkusu ile yaşamaya alışması ve diğer tüm duygular. Turan Oflazoğlu’nun yazdığı, Engin Uludağ’ın ise yönettiği Kösem Sultan’da da tam olarak bunlar var. Oğlu Deli İbrahim’i boğdurarak ilk iktidar hırsını gün yüzüne çıkaran Kösem Sultan ona karşı gelen her şeyi egale etmek için elinden geleni yapacaktır. Buna gelinini, torununu ve diğer tüm ona karşı olanları ortadam kaldırmak dahil olsa bile. 

Oyuncu kadrosu ile iddialı olan oyunda Kösem Sultan’ı Şebnem Köstem, Sultan Mehmet’i Kayra Erkmenkul, Turhan Sultan’ı Zeynep Özyağcılar, Murat Paşa ve Bektaş Ağa’yı Burak Davutoğlu ve Münir Kutluğ, Meddah Tıfli’yi Serdar Orçin canlandırıyor. İlk oyun olduğu için herkeste bir heyecan mevcut, bir aksak ritim ilk perde kapanana kadar. Biliyoruz, hissediyoruz ve daha çok seviyoruz böylece. İkinci perdede neredeyse bambaşka bir oyun ile karşılaşıyoruz. Yalnızca salon değil klimaları kapatıldığı için ısınan, içimiz ve tabii ki oyuncuların içi. 

Kösem Sultan’ın üzerinde durduğu iktidar çılgınlığının yanı sıra halkın sabit duruş eksikliği, yanlış zamanlamaları, balık hafızaları benim daha da ilgimi çeken noktaydı. Biliyoruz ki zaten birinci olduysanız, zenginseniz çok örneğin, bu hırsa kapılmak pek mümkün. Fakirseniz ancak, sizin fikirlerinizde değişiklik yaratabilecek tek şey size verilenlerdir. Önce Kösem Sultan’ı devirmek istersiniz padişaha bağlılığınızdan dolayı, ardından Kösem hayrat yaptırdı diye en çok onu seversiniz. Cami yaptırır Kösem, dedikoduda hep Kösem. Kösem bir iyi bir kötü. Çünkü halkın geliri sabit değil, çünkü halk aç ve halk doyurulmaya muhtaç.

Halk şimdiki halk. “Ama çok yol yaptılar ya, bir sürü metrobüs yaptılar.” diyen adam ile elektrik faturasına %150 zam geldiğini görüp ona buna terslik çıkaran adam aynısı. Dönem farklı, seneler geçmiş üzerinden ancak insanların sorunu aynı. Halkın sorunu daima iktidarın altında ezilmek, iktidar tarafından kışkıştılarak birbirlerini kırdırmak. 

Ardından Kösem Sultan’ı hükümdarlık sıfatından çıkardım ve anne olarak, kadın olarak baktım ona. İtiraf ettiği o anda hissettiği vicdanın yerini nasıl öfke aldığını gördüm. “Seni öldürmekle, ne yaman bir oyun oynamış ne şaşmaz bir tuzak kurmuşum kendime.” diyen Kösem’in anneliği ile kadınlığı, hükümdarlığı ile diğer tüm sıfatları arasında sıkışıp kalmışlığını görüyoruz. Erkek egemen bir dünyada ve tabii ki erkek egemen bir imparatorlukta sultan olarak başta olmak, bir erkekten farksız sertlikte bulunabilmek ve ona uygun hareket edebilmek. Kösem Sultan padişah yetiştirmiş bir anne olarak donanımlı bir kadın. 

Büyük çelişkiler içindeydim Kösem’i izlerken. Ne kadar ileri gidebilir bir insan, bir kadın, bir anne. Sonra temelde kadın erkek hepimizin aynı olduğunu hatırladım. İçgüdülerimiz bir ve birbirini tamamlıyor. Kösem’in yaptığını diğer sultanlar yapmadı mı ki?

Kösem aslında sadece bir sembol. Üzerine kötülük maskesi geçirilmiş bir sembol. Onu kötü olarak görmekten başka çareniz yok ancak ona acımadan, onun için kötü hissetmeden de duramıyoruz. 

Son olarak Serdar Orçin’e bir kez daha aşık olduğumu açıkça söyleyebilirim. Her hali her cümlesi her duruşu ile tam bir sanatçı, tam bir oyuncu. Üstlendiği karakter ile toplumun aynası. Soytarı rolünde bir ayna. Aslında tam da soytarı değil, meddah kendisi. Gülenden bin akçe almaya kadar vardırıyor işi. 

Oyunun premieri olduğu için bir tiyatro geleneği olarak (bunu da tiyatronun sonunda öğrenme şansı buldum) sahnede ve arka planda emeği geçen herkesi sahneye çağırıp ne kadar büyük bir aile olduklarını gösterdiler. Ne güzeldi her şey o anda…

Tiyatro, seni seviyorum. 

Yaz sahneleri ile de yanındayım.

 

Gözlerimi Kaparım Vazifemi Yaparım

28 Perşembe Mar 2013

Posted by in Sanat, resim, tiyatro

≈ Yorum bırakın

Etiketler

, , , , , , , , , , , , , , , , , , ,


three_monkeys_by_sejafin-Bir nevi üç maymun yani.

Gözlerimi Kaparım Vazifemi Yaparım Haldun Taner’in en bilinen oyunlarından bir tanesi. Üniversite birinci sınıfta Türk Dili dersi mi olurmuş canım diyenlere inat hocanın verdiği tiyatro eserlerini alıp bir güzel okumuştum. Söz konusu tiyatro olunca akan sular duruyor bende. Eşeğin Gölgesi, Gözlerimi Kaparım Vazifemi Yaparım ve diğer Haldun Taner eserlerini okuduk güzelce. Bu eserlerden de sınav olduk sonra. Sınavın geneli test olduğu için saçmasapan olsa da (yoruma dayanmadığı için) edindiğimiz Haldun Taner sevgisi yeterliydi.

Peki Haldun Taner neden böyle sevilesi bir adam ve Gözlerimi Kaparım Vazifemi Yaparım’ın muhabbeti nedir?

Türk Tiyatrosu’na Kabare türünü getiren ilk adamdır Haldun Taner. Ferhan Şensoy’u keşfetmiştir. Birbirinden değerli oyuncuları bir araya getirmiştir. Ferhan Şensoy’un anlattığına göre müthiş uysal ve aydın bir adamdır. Oyunu eline aldığında dayanamayıp oynamaya ve seslendirmeye başlayandır. Haldun Taner büyük bir adamdır, devleşen bir adamdır. Aynı zamanda muhaliftir.

Zannediyorum Ferhan Şensoy’un Haldun Taner’i bu kadar çok seviyor oluşunun en  büyük nedenlerinden birisi Haldun Taner’in muhalif duruşudur. O Aziz Nesin gibi Türk ‘ün kurnazlığını bilir. Aklın hangi çakallıklara erdiğini, bürokrasisini, devletini, insanını bilir. Bu yüzden hep yakın yakınadır Aziz ile oyunları. Eşeğin gölgesinden yararlandı diye para alabilecek adam olduğunu bilir bu topraklarda ve aynı şekilde Aziz Nesin’in Yaşar Ne Yaşar Ne Yaşamaz’ındaki Nizami’ye dönüşebilenleri. Aynen böyledir Gözlerimi Kaparım Vazifemi Yaparım da. Vicdani aptal, Vicdani saf. Efruz çakal. Yaban çakalı hem de. Az anasının gözü değil. Ne geliyor Vicdani’nin başına geliyor, tokatları o yiyor. Efruz şiştikçe şişiyor.

Neden 4 sene sonra Gözlerimi Kaparım Vazifemi Yaparım’dan bahsediyorum çünkü bu dönem İstanbul Şehir Tiyatroları’nda sahneleniyor. Şehir tiyatrosunun gedikli yönetmeni Engin Alkan değil bu kez Can Doğan var yöneten koltuğunda. Ancak öyle tatlı bir ayrıntı var ki bu oyunda, öyle güzel… Savaş Dinçel yapmış daha önce yönetmenliğini, bu yüzden kışlanın adı Savaş Dinçel (daha sonradan erkek arkadaşım bana söylemiş olsa da bunu, kaçırmıştım ben)  ve broşürde Savaş Dinçel’in el yazısı ile oyun hakkında daha doğrusu Vicdani hakkında yazdığı bir bölüm var.

Şehir tiyatrolarının kapısını bu sene iyi aşındırdım. Şimdiden 2 bilet daha hazır. Bir de açık hava tiyatrolarına gidilir helbet. Süper olur her şey. Gelelim konumuza tekrar.

Oyun, son zamanlarda İstanbul Efendisi ile yükselmiş hatta ayyuka çıkmış beklentimi tam olarak karşılayamadı. Sanki biraz fazlaca uzun ve fazlaca parçalanmış. Dönemler geçerken (sokak adlarının değişmesi ile) politik göndermelerin yer aldığı sahnelerin uzaması insanda anlık duraksamalar yaratıyor. Bunun dışında pek bir problem göremedim. Salonda bağıran “Bu Haldun Taner’in gerçek metni değil! Bize sansürlü izletiyorlar.” adam dışında bir de. Oyunun ilk yarısı bağırarak protest tavrını ortaya koyan bir adam vardı. Şimdi düşünüyorum, sansürlü olduğunu düşündüğün (her tiyatro eseri yönetenin elinden geçer ve daima yönetenin zihnince sansürlenir yani değişir) oyunu seninle birlikte yaklaşık 300 kişi izliyor. O anda bağırarak sanat için bir yerlerden gelmiş insanları rahatsız etmeye hakkın var mı? Sakin bir protest tavrın olamaz mı? İlla mı bağırmalısın? Madem metne sadık kalınmadı diyorsun, bastırsaydın Gözlerimi Kaparım Vazifemi Yaparım’ın orjinal metnini, dağıtsaydın çıkışta. Aslına bakarsanız yaşadığımız bu olay bana biraz planlanmış geldi. Eğer metni henüz okuyup oyuna gelmediyse.

Muhsin Ertuğrul Sahnesi yıkılırken en çok karşı duranlardan birisi bendim. Zaten büyük tepkimiz sayesinde göz göre göre başka bir binaya çevirmeye de göz/tleri yemedi. Sonuç olarak tiyatromuzu geri aldık. Tiyatronun büyük ekranı anlatım kolaylığında büyük önem taşıyor. Bir de sağırlar için altyazı geçiyor. Oy canım. Gayet güzel olmuş. Uzun zaman sonra Muhsin Ertuğrul’u böyle görmek mutlu etti.

Peki sonuç olarak Gözlerimi Kaparım Vazifemi Yaparım’a gitmeli misiniz? Bence gidin ama çok büyük beklentileriniz olmasın. İstanbul Efendisi mi GKVY mı? İstanbul Efendisi. Son olarak tiyatro metni okunmalı mıdır? Kesinlikle!

Not: Görsel için Sefajin’e teşekkür ederim.

PS: Thank you Sefajin, without your illustration this text would be weak.

 

Masal Müfettişi / Masala Diş Bilenişi

13 Çarşamba Mar 2013

Posted by in Sanat, resim, tiyatro

≈ Yorum bırakın

Etiketler

, , , , , , , , , , , , , , , , , , , , ,


masal mufettisiHafta sonlarını sanat aktiviteleri ile doldurmayı seven birisi olarak geçtiğimiz hafta sonunda Masal Müfettişi’ne gitmiş olmanın mutluluğunu yaşıyorum. Fername’nin son 3 sezondur oynanmadığı haberini aldıktan sonra büyük yara almıştım keza. Böyle bir haberi beklemiyordum, her şey benim oyunun gelmesini beklemem ve oyunun gelmesi üzerineydi. Meğerse Fername yok imiş, onun yerine artık Masal Müfettişi var imiş.

Ferhan Şensoy’un tek kişilik gösterisi olan Ferhangi Şeyler’den sonra sahneyi oyuncular ile dolu görmek insanı mutlu ediyor ilk olarak. Ses Tiyatrosu’nda birden fazla ses yankılanacağını iyi biliyorsunuz yani.

Masal Müfettişi her zamanki gibi Ferhan Şensoy’un muhalif kaleminden çıkmış bir eser. İleri demokratik bir güldürü olarak adlandırmış oyununu. Zaman öyle bir zaman ki artık masallar da denetleniyor, masal müfettişleri istediği anda masalın ortasına zart diye giriyor, dan diye çıkıyor. Masalın müfettişi mi olurmuş diye sormayın, Ferhan Şensoy nasıl bir zamanda yaşadığımızı hangi diktalar altında olduğumuzu çok iyi biliyor. Var işte, masalın da müfettişi var. Dergilerin de karikatürün de müfettişi var.

Ferhan Şensoy’a bu oyunda Serap Günaydın, Ali Çatalbaş, Pınar Alsan, Elif Durdu, Orkun Akyıldız ve Ferhan Şensoy’un kızı Ferhan Şensoy eşlik ediyor. 🙂 Oyunun büyük bir bölümünde M. Ferhan Şensoy ve baba Ferhan’ı görüyoruz. Sevdiği oğlanı kaçırmak isteyen ama başına gelmedik kalmayan bir kent prensesi gibi M. Ferhan Şensoy. Aslında prenses de değil sanki, bildiğimiz ağzı bozuk hafiften agresif Türk kızı. Tabii aralarda iPhone’u çalıp da Selen’e sahnede olduğunu söylediği anlar dışında.

Dönem eleştirisini İsmail Dümbüllü’den ve Münir Özkul’dan aldıktan sonra yaldır yaldır devam eden Şensoy, Masal Müfettişi’nde hem masalın dedesi hem de diktatör bir kralı canlandırıyor. Her yer altından, telefonlar “Kralımız çok yaşa.” diye çalıyor. Ferhan Şensoy bu oyununda nelere laf sokuyor? Öncelikle masal geleneğinin sona ermesi, bunun yerini teknolojinin farklı boyutları alması. Sahnenin ortasında çalabilen telefonlar varken örneğin bir anda salonun içinde gerçekten birisinin telefonu çalıyor. Sinemada ya da tiyatroda olduğunu unutanlar gibi her gösteride. Her gösteride Ferhan Şensoy uyarırken hem de. Kayıt ve kuyut almayınız, telefonunuzu kapatınız. Lütfen deyince üzerinize alınmıyorsunuz diyor bir de halbuki.

Eleştiri oklarından nasibini alan bir diğer konu RTE. Tayyibaşkan’a değdirirken güzel güzel Ferhan Şensoy gerçekleri görmek istemeyenlerin gözüne gözüne sokuyor gerçekliği.

Ergenekon’u da unutmuyor Ferhan. Ulan Mustafa Balbay neden içeride? derken salondan bir alkış sesi yükseliyor.

Başka kimler yok ki sahnede, Ali Ağaoğlu, Bülent Arınç, Keloğlan, Kel anası, Hansel, Gratel, ufolar. Ortaoyuncular sahnesinde La Fontaine’e de yer var. Ortaoyuncular’da bir sürü kahramana yer var.

Oyun sahnelenirken bir anda lal kesiliyor bir anda kahkahalar atıyorsunuz ancak bir şeyler de eksik gelmiyor değil. Ferhan Şensoy’un gençliği eksik, Erol Günaydın’ın sesi, Derya Şensoy’un paniği eksik. Özlüyoruz vesselam. İçinden Tramvay Geçen Şarkı, 40 Ambar Gece Tiyatrosu’nu izledikçe…

ferhan

Cem Yılmaz FunDaMentals

18 Pazartesi Şub 2013

Posted by in Sanat, resim, tiyatro

≈ Yorum bırakın

Etiketler

, , , , , , , , , ,


CM101MMXI-Fundamentals-cemyilmazStand up dünyasının büyüyen hatta yaşlanan çocuğu Cem Yılmaz’ın son gösterisi Fundamentals’ı bugün izleme şansına nail oldum. Sinemada izleyemediğim yüzlerce eser arasına girdiği için kendisini en kısa sürede izlemek farz olmuştu. Hem zaten Cem Yılmaz’ın yeni gösterisini dört gözle beklemiyor muyduk?

Bekliyorduk. Fundamentals’ı bu yüzden hadi izleyelim gazı ile bir çırpıda izledik. Fundamentals’ın ilk dakikası itibari ile akıllara ilk gelen şey Cem Yılmaz’ın kilo alması ve yaşlanması oldu. Sanki hiç büyümeyecek, hiç yaşlanmayacakmış gibi gelen o adamdan eser yoktu. Hayatın onun için de devam ediyor olduğunu nasıl bir unutma isteği söz konusu ise bizde utanmadan adamın yaşlandığına kızacaktık. Bu travmayı atlattıktan sonra Cem Yılmaz esprileri ve tam bir ok-ay ilişkisi içerisinde ortaya çıkardığı tespitleri ile biraz daha kendimize aşina olmaya başladık.

Cem Yılmaz kadın ve erkek ilişkisi, televizyon dünyası, bireysel hatıraları derken özellikle ikinci bölümü daha komik olmak üzere bize güzel bir 2.5 saat yaşattı. Kadınların aylık gelgitleri, erkeklerin yaşamak zorunda oldukları o “boner”ları ve teknolojinin hızı ile yine bize “heh işte beh!” dedirtti.

Şu an hangi andan bahsedersem bahsedeyim gösteriyi izlememiş olanlar için spoiler verecekmişim gibi geliyor. Çünkü Cem Yılmaz’ın anlattığı her hikaye bir başka an ile neredeyse bağlantılı. Bir önceki gösterisinde bahsettiği dört koldan anlatma durumu ise gerçekten var. Yanlışlıkla kapatıp tekrar açmak istediğimizde gösteriyi bir anda “nerede kalmıştık biz yahu?” durumu yaşadık. E az önce kahkahalar ile gülüyorduk? İşte Cem Yılmaz’ı izlerken beynin ve hafızanın fakirhaneye dönüştüğü o anlar. Gösteriyi canlı olarak da izlesem zannediyorum ki ikinci ya da üçüncü seferden önce asla esprileri düzenli olarak yapamam. Aklıma gelmez. Sahneler bölük bölük var olsa da bir bütün içerisinde değiller.

Cem her gösteri ile birlikte toplumun aynası olduğunu bir kez daha gösteriyor. Şahan Gökbakar’ın tam da Fundamentals’ın patlama zamanlarına denk gelen filmi ve seyircilerini kaybetme korkusu ile küçük puppy köpecik gibi sağa sola saldırması sonrası Cem Yılmaz’ın Türk komedi dünyasında birinci olduğunu bir kez daha görüyoruz. Kulvarlarının farklı oluşunu göz önüne alamayıp daima kendini yarış içine sokan Şahan Gökbakar bu kez dikkat etmeliymiş neler yapıp neler yapmadığına. Gerçekten üzücü bir durum onun için.

Fundamentals gülüp eğlendiğimiz, arkadaşlarınız özellikle sevgiliniz ile izlediğinizde “aaa bak bak bizi anlatıyor” diyebileceğiniz bir gösteri olmuş. Adamın bahsettiği her noktaya katılmaktan neredeyse bir hal oluyorsunuz. Belki de katılmadığım tek nokta erkeklere yüklenildiği konusu olabilir. Genel olarak kadın canlısı (:D) üzerinden giderek onun kallaviliğini anlatan Cem Yılmaz erkeği pasifize gösteriyor. Dünya genelinde erkek ne kadar da aşağı mahalle ile hareket edip düşünse de Türkiye’de bir erkeğin kendini bu şekilde kabul etmesi neredeyse imkansız. Kadının bir alt modeli olmayı kabul edecek, erkekliğinin arkasında durmayacak adam bulmak çok zor. Bunlara ayna tutacak olan video aşağıdaki gibidir:

Ve son olarak Fundamentals’ın akışını bozan tek nokta Cem Yılmaz’ın kişilere ve alkışlara takılması. Ay bir alt edemedi bu çocuk bu huyunu diyesim geliyor. Baştaki alkışlar ile “Yapma yapma.” demesi ve gösterinin ortasında aynı kişiye yönelip aynı harekette bulunması izleyenleri orada olmadığı için gösterinin dışında bırakıyor.

Fundamentals’ı izlemediyseniz izleyiniz efendim. Türk komedi dünyasından her zaman Cem Yılmaz gibi adamlar çıkmıyor. Özellikle herkesin küçük büyük çapta, siyah giyince stand upçı olduklarını sandıkları bir camiada Cem Yılmaz öpülüp de başa konulası.

Everything…

But little little litte…

Right into the middle…

Cem Yılmaz – Fundamentals Fragman

İstanbul Efendisi / Kahkaha Mühendisi

17 Pazar Şub 2013

Posted by in Sanat, resim, tiyatro

≈ Yorum bırakın

Etiketler

, , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , ,


istanbul-efendisi-5Tiyatro serüvenimize İstanbul Efendisi ile devam ediyoruz. Uzun zamandır gitmek istediğim ancak bir türlü denk gelemediğim tiyatro oyunu ile musmutlu bir gün geçirdim. İstanbul Efendisi’nin çok seveni olduğunu biliyordum ta ki otobüslerle gelen teyzelerimiz ve amcalarımızı görünce. Onlar da tüm tatlılıklarını takınarak, tontiş tontiş gelmişler oyunu izlemeye. Şark Dişçisi’ndeki “Ay bu sefer çok kişi yok bak.” diyen teyze renkli çorapları ile pıtı pıtı yürüyen teyzeler gibi en az 30 tanesi vardı. Onlar ile izledik oyunu.

Musahipzade Celal’in kaleme aldığı, günümüze kadar defalarca oynanmış, yüzlerce kişi tarafından canlandırılmış bir oyun İstanbul Efendisi. Vişne Bahçesi, Tarla Kuşuydu Juliet ve diğerlerinde olduğu gibi yöneten koltuğunda Engin Alkan oturuyor. Şark Dişçisi’nin replikleri henüz aklımdayken Şark Dişçisi kadrosunun 3/4’ünü bu oyunda görmek güzel bir deneyim yaşattı. Sahnede gördüklerimi parmağımla gösterip arkadaşıma anlatmak istedim Şark Dişçisi’ni. Şimdiye kadar farklı oyunculara  ve yönetenlere teşekkür etsem de tiyatro oyunun kemiğini oluşturan dramaturglara teşekkür etmeyi hep unuttum. Bu kez Sinem Özlek’e kostum seçimleri, dekor ve güzel oyun düzenlemesi için teşekkür ediyorum.

Gelelim oyunculara ve hikayemizin her bir can alacı noktasına. Hikayemiz 18. yüzyılda geçmektedir. Henüz esir alıp satmak yasaklanmamış, İstanbul’da toprak ve insan sahibi beyler var. Bir nevi derebeylik usulü ile yaşanmaktadır. Bizim derebeyimiz olan Savleti Efendi (Tankut Yıldız) burçlar konusunda usta bir astrologtur. Astrologtur astrolog olmasına ama bundan haberi var mıdır yok mudur belli değil. Savleti Efendi’nin oğlu Molla İrfan (Çağlar Çorumlu) ise onun peşinden gitmeye çalışan ancak yarım aklı ile anca takunyalarını takırdatarak giden ve bir sürü işi beceremeyen küçük efendidir. Savleti Efendi’nin kızı Esma Hanım (Derya Çetinel) bir gün gönlünü yakışıklı mı yakışıklı, yanağı benli bir yiğide kaptırır gönlünü. Safi Çelebi’den (Ümit Daşdöğen) başkası değildir o delikanlı. Ne yapacağını bilemeyen Safi hemen esir alıp satan Çengi Afet’in yanına koşar. Çengi Afet ona Esma Hanım’ın verdiği mendilin ne anlama geldiğini açıklar ve olaylar hızla gelişir.

İstanbul Efendisi günümüz tiyatro sahnesine cuk oturmayı başaran bir oyun. Her zamanki gibi tiyatronun daha doğrusu sanatın zamansızlığını görmüş oluyoruz ancak artık bundan bahsetmek bile istemiyorum. Biliyoruz ki yazılan bir eser ya da oynanan bir oyun yalnızca çağı için geçerli değildir. Kendisinden önceki dönemi, içinde bulunduğu dönemi ve gelecek dönemi bir yumak haline getirerek devam eder.

Tüm oyunların neredeyse bir noktasında var olan aşk teması daima karakterlerin gerçeklerini ortaya çıkarmak için kullanılır. İstanbul Efendisi’nde de ilk bakışta gördüğümüz hikaye talihsizlikler yüzünden garip bir hal alan aşk hikayesidir ancak arka planda kadının metalaştırılması, iktidar egosu, din ve inanç gibi önemli konular sorgulanır. İlk olarak Çengi Afet (Sevil Akı) ile esir kadınlar ve erkeklerin dünyasına gireriz. Onları daha yüksek paradan satabilmek için kalifiye elemanlar haline getirmeye çalışan Çengi için tek önemli şey yatlara ve katlara esir yollayabilmek, bununla övünmek ve parasını çatır çatur harcamaktır. Menteş Ağa (Zafer Kırşan), Ferhat Ağa (Volkan Ayhan) için kadın bakmaya geldiğinde aralarında geçen konuşma kadının metalaştırılması ve insan esaretinin boyutlarını gösterir. Menteş Ağa Ferhat Ağa’ya nasıl bir kadın istediğini sorarken ne istersen yapar, istersen sana eş olur istersen eşek minvalinde şeyler söyler. İstersen o kadınla sadece yatarsın istersen de başka tüm işlerde kullanabilirsin. Aynı zamanda ellerine, dişlerine, gözlerine bakarak seçmek de mümkündür kadınları. Kadınlar orada iki kez kölelik hükmünü giymişlerdir. Çengi ile birlikte yaşarlarken kendileri olabildikleri bir esaretin altındadırlar ancak erkek egemenliği onlara kimliklerini kaybettirir. Handan’ı seçen Ferhat Ağa “Alayım mı seni?” diye sorduğunda Handan’ın herhangi bir şey söylemeye, reddetmeye hakkı yoktur.

istanbul-efendisi-caglar-corumlu-sadabad-sahnesi

Osmanlı’da kadı unvanına sahip olmadan kadılık yapma hakkına sahip İstanbul Efendilerine bir bakış atıyoruz oyun sayesinde. Küçük alanda ele geçen iktidar dolayısıyla egoların nasıl değiştiğini ancak hayati olaylar ile elinin kolunun bağlı kalabileceğini görüyoruz. Halkı teftişe çıktığında hiç düşünmeden esnafı falakaya yatıran Savleti Efendi söz konusu kızı olduğunda in cin, hacı hoca, üfürükçü tükürükçü ayırt etmez. Çengi kadına gider ve bir çare, bir medet umar. İktidar egosuna sahip olsa da Savleti Efendi zaaflara sahiptir. Bir çift meme ile egale edilebilir. Yardımcı konu olarak da erkeklerin zaafları işlenmiş oluverir bu sırada. Kadınların peşinden koşarak onlara ulaşmaya çalışan erkek elde ettiği sürece değer vermeyecek, kıymetini bilmeyecektir. Çengi Afet göğüslerini gösterip salladıkça Savleti Efendi’ye doğru, Savleti Efendi’nin de aklı gider gelir. Gider gelir. Erkeğin iktidarı bu yüzden hiçbir zaman sonsuza kadar sürmez. Dünyevi zevklere çabucak dönen erkek için bir imparatorluğu kadın lafı ile yıkmak bile mümkündür. Ancak bu olayı daha sonra “aşk” bahanesini kullanır, gözden çıkarmak gibi gösterirler. Kadınların kendileri için bir zaaf olmadığına bizi inandırmaya çalışırlar.

Türklerin ilk inançlarının paganizm olduğunu düşünürsek Savleti Efendi zamanının biraz gerisinde bir adamdır. Elinde burç kitabı ile gezer, gökyüzünü izler ve paganlar gibi yıldızların, dünyanın hareketine göre düşünür her şeyi. Batıl inançlarının yanı sıra büyük ölçüde yıldızlara itikadı vardır. Oğluna da bu yüzden öğretmeye çalışır 12 burcu. Molla İrfan’ın burçlar ile büyü yapmaya çalıştığını gördüğümüzde ise inançlar ile batılın çok ince bir sınırda yan yana gittiğini görürüz. Kutsal kitap diye içinde burçların olduğu kitabı öper, ona özen gösterirler.

İstanbul Efendisi kahkalara boğar, avuçlarının içi kızarana kadar alkışlamayı gerektirir. Ben gerçekten çok sevdim ve biliyorum ki siz de izlerseniz seversiniz. Sevinç Erbulak’ı izlemek istemez mi insan canım? Harikalar yaratan küçük kadın, seni seviyoruz.

 

Yaşar Ne Yaşar Ne Yaşamaz

29 Salı Oca 2013

Posted by in Edebiyat, kitap inceleme, kitap tanıtım, Sanat, resim, tiyatro

≈ 2 Yorum

Etiketler

, , , , , , , , , , , ,


yasar ne yasar ne yasamaz aziz nesin

“Böyle şeyler hepimizin başına gelir.”

Evet, Yaşar Ne Yaşar Ne Yaşamaz, bizim kahramanımız, bizim sahnede, radyoda, televizyonda hayat bulmuş halidir. Aziz Nesin’den bu eser yazılmasını istenildiğinde aklında kesin bir çizgi yokmuş. Yavaş yavaş 12 parçalık bir radyo oyunu olarak ortaya çıkmış. Ardından senaryo ardında da roman haline dönüşmüş.

Hikaye Yaşar’ın cezaevinde olduğu sahne ile başlar. Hakk yoluna kendini adayan Yaşar’ın imamı kızdırıp dayak yemesi üzerine arkadaşları onun ilk geldiği zamana döner ve Yaşar kendi hikayesini anlatmaya başlar. Daha önce koğuşun anlatıcısı gittiği için ozan boşluğu dolan koğuşta anlatıcı Yaşar olur. Doğduğu andan itibaren aksilikler kovalar da kovalar Yaşar’ı. Önce Çanakkale’de şehit olduğunu öğrenir. Ardından da başka bir yerde.

Devlet kayıtlarında ölü olan Yaşar söz konusu vergi ödemeye gelince canlı, miras almaya gelince ölü olur. Tüm hayatı ölmek ile yaşamak arasında gidip gelerek geçer. Kendi kimliğini kazanmaya çalışan Yaşar bir türlü kimliğine ulaşamaz, üstelik sevdiği kadına da bu yüzden ulaşamamaktadır. Anşe’si oldukça anlayışlı tatlı ve akıllı bir kadındır. Deli gibi aşık olduğu Yaşar’ın peşinden koca İstanbul’a gelir, hamile kalır yine de Yaşar’ını bırakmaz.

Yaşar tüm devlet dairelerinde akla hayale gelmeyecek bürokrasilerle karşılaşır. Ona inanmayacak olan cezaevi arkadaşları bir yandan “Yuh böyle şeyler olur mu?” diye düşünürken diğer yandan aslında bunların hepsi onların da başına geldiği için merakla bir sonraki anlatıyı beklerler.

Kimlik sürecinde olan Yaşar Yaşamaz, tüm yaşadıklarının sonunda aklını başına toplayıp o çok bahsedilen Kara Kaplı Nizami Bey oluverir. Artık hiç kimseye ihtiyacı yoktur. Bir kimliğe kavuşmuş olur. Salla pati geldiği cezaevinden külhanbeyi gibi çıkar. Aslında Yaşar’ın yaşadıkları her birimizin başına gelen ancak söylemekten bıktığımız, devletin ve kurumların çürümüşlüğü, yok olmuşluğunun delaletidir.

Aziz Nesin’in yazarlığını tekrar yakından hissetme fırsatı buluruz. İçimizden bir adamın bizi bu kadar güzel anlatmasına şaşmamalı tabii ki de.

Yaşar Ne Yaşar Ne Yaşamaz’ı ilk olarak sahnede izlemiş birisi olduğum için kitabı okumadan önce hiç düşünmedim. Direkt atladım hikayenin akışına. Tiyatrodan sahneler aklıma geldikçe mutlu oldum. Daha çok bağlantı kurdukça, okudukça ve gülmek ile gülmemek arasında kaldıkça Aziz Nesin’in kalemine bir kez daha saygı duydum.

Yaşar Ne Yaşar Ne Yaşamaz yalnızca Yaşar’ın öyküsü değil ajan olduğunu ispat edemeyen ajanın da öyküsü. Bizim öykümüz, sizin öykünüz.

Kabare! / Cabaret!

27 Pazar Oca 2013

Posted by in Sanat, resim, tiyatro

≈ 2 Yorum

Etiketler

, , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , ,


kabare-istanbul-buyuk-sehir-belediyesi-tiyatro-sahnesi

2009 yılında üniversiteye yeni başladığımda kendimi sanata vereceğime dair söz vermiştim. Ardından art arda film izlemeye, tiyatrolara gitmeye başladım. Kabare de ilk kez o sene oynanmaya başlıyordu İstanbul Büyükşehir Belediyesi Tiyatroları’nda. Hemen biletimi aldım. Müzikal sevdiğimi Lüküs Hayat ve Yaşar Ne Yaşar Ne Yaşamaz ile anlamıştım.

Kabare ilk bakışta tamamen eğlence üzerine kurulmuş gibi görünen bir oyun. “Politikaya karşı eğlence, kavgaya karşı eğlence, savaşa karşı eğlence ve eğlenceye karşı yine eğlence.” I. Dünya Savaşı’ndan sonra büyük bir buhran içerisinde bulunan Almanya’nın Berlin şehrinde geçen hikayede yaşananların acı yönleri gün yüzüne çıkarılırken zamanın  ideolojik düşünceleri de eğlence ile birlikte veriliyor. Kabare’yi ilk izlediğimde anladıklarım ile bugün izlediğim arasında oldukça fark var. Politikaya sağlam eleştirilerde bulunduğu algılasam da karakterlerin analizlerini şu anda daha rahat yapabiliyorum.

Joe Masteroff’un yazdığı, John Harold Kander’in müzikale çevirdiği eserin ana konusu bir kabare sanatçısı ile Amerikalı bir yazarın aşkıdır diyebiliriz. Bu aşk sürecinde Almanya’nın içinde bulunduğu korkunç çıkmaz da ustalıkla veriliyor.

Emcee (Mert Turak) konukları karşılıyor, tıpkı diğer Kabare’lerdeki gibi bize Kabare’de yer alacak kızları ve erkekleri tanıtmaya başlıyor. Rosie, Lulu, Frenchie, Texas, Fritzie, Helga, Juju, Bobby, Victor, Hans, Herman sırası ile bize tanıtılıyor. Hepsi kabareye özel kıyafetleri ile karşımızdalar her an dans etmeye. Ve dans başlıyor. Ardından Kabare’nin gülü Sally Bowles (Özge Borak) ve Clifford Bradshaw (Can Başak) ile tanışıyoruz. Şimdilik neredeyse her şey tamam.

Clifford daha iyi bir roman yazabilmek için Berlin’e kadar gelmiş bir adam. Kitabını bitirmek için yeni hikayelere ihtiyacı olduğunu biliyor. Berlin’e gidişi sırasında karşısına çıkan Ernst Ludwig sayesinde hayatının değişeceğini bilmiyor tabii ki. Ernst Ludwig Cliff’e kalabileceği ve gidebileceği yerlerden bahsediyor, onu kendi ülkesinde misafir etmeye hazırlanıyor. Cliff Kit Kat Club’u öğrenip de oraya gittiğinde Sally ile tanışmış oluyor.

Hikaye kısmını geçip Kabare’nin üzerinde durduğu ve vurguladığı noktalara gelmek bana daha cazip görünüyor. Eğer daha ayrıntılı anlatırsam belki gidebilme ihtimali olanlar için spoiler vermiş bile olabilir.

Yücel Erten’in yönetmenliğindeki oyuna bir dönem oyunu diyebiliriz. I. Dünya Savaşı’nın izlerini sarmaya çalışan halkın yanında Hitler’in prestij kazanmak için uğraşan orduları ve toplumu. Bu iki zıt etken bir noktada birleşiyorlar. Bu ikili zıtlığın en iyi anlatılabileceği yer olan Berlin’deyiz hikayede.

Sokaklarda yaşanan ölümler, kavgalar ve düşmanlıkların dışında insanlar kendi acılarını eğlence ile unutmaya çalışıyorlar. Sally her akşam yüzlerce kişinin gerçekten kaçtığı nokta oluyor. Cliff ise bir yazar olarak kendi sorumluluklarının daha farkında olan bir adam. İçinde bulunduğu ortamı yazar gözü ile değerlendirebilen, kişileri analiz edebilen birisi. Şarkılar söyleniyor, oyunlar oynanıyor, kadınlar ve erkekler Berlin’in iki yüzünü de görmeye başlıyor.

Vazgeçilmez olduğunu düşünen Sally iş yerinden kovulduktan sonra gidebileceği tek yere Cliff’in yanına gidiyor. Bu süreçte her şey ikisi için de hem zor hem de kolay bir hal alıyor. Normalde içinde bulundukları eğlence hayatı tamamen politikadan uzak olduğu ve bu hayatın içinde bulunanların da politika ile uzaktan yakından alakası olmadığı için Sally rahatça: Yani politika falan mı? Ama bunun bizimle ne alakası var ki diye sorabiliyor.

Nazilerin güçlenmeye başladığı zamanda artık Yahudilerin kendilerini güvende hissedebilmesi ihtimali de ortadan kalkıyor. Kit Kat kızlarının Hitler askerleri olarak  sahneye girip camı taşladıklarında kollarındaki kırmızı bant ile üzerlerine düşen kırmızı ışık verilmek istenen şiddeti gözler önüne sermiş oluyor.

Politikanın kirli işleri “Paris’ten biraz çorap ve parfüm” olarak değerlendirip insanları kullanmak amacı ile rahatça manipüle edilebiliyor. Cliff zor durumda kaldığında karşı olacağını bildiği bir görüş için yardımda bile bulunmuş oluyor. Bu sırada Sally için hiçbir değişiklik söz konusu değil. O hayatını dans etmek ve para kazanmak üzerine kurmuş hissediyor. Eğer Amerika’ya Cliff ile dönerse orada Berlin’de olduğu kadar rahat olamayacağını, aynı şekilde karşılanmayacağını biliyor.

Tüm bunların yanında savaş ve açlıktan ziyade insanı en çok yok etmeye çalışan şeyin para olduğunun da üzerinde duruluyor. Oyun boyunca herkes farklı şekillerde paranın peşinde koşuyor. Cliff yazarak ve kaçakçılık yaparak para kazanmaya çalışıyor, Sally erkekler ile yatarak ve Kabare’de şarkı söyleyerek. Fraulein Schneider sahip olduğu odaları birilerine satarak ve sırf bunu devam ettirebilmek için geleceğini bir kenara koyarak paranın peşinden koşmuş oluyor. Odaların bir tanesinde kalan genç Alman kız ise denizciler ile birlikte olarak onlardan para almanın peşinden gidiyor.

Şehir tiyatrolarında şimdiye kadar kötü bir oyunculuk ile karşılaşmadığımı özellikle belirtmek istiyorum. Geçen hafta gittiğim Sherlock Holmes’te daha çok canım sıkılmıştı hatta. Tamamen kararan sahne, kimseye göstermeden değişen dekor ve küçük alan. Buna karşılık şehir tiyatrolarında geniş sahne, geniş alan, sizi izleyici olarak kabul eden bir sistem var. Kabare hem şarkıları hem de hikayesi ile bizi mest eden bir oyun oldu.

Son olarak arkadaşım Buğra Batuhan Berah sırf bu oyun için güpgüzel bir ilüstrasyon çalışması hazırladı ve beni duvara çiviledi. Çok teşekkürler kuzucuk, blog artık çok daha güzel!

batuhan bugra berah kabare

Şarkıları da yazayım da madem buralardan ulaşabilsin tiyatroseverler.

Money Money 

Parayla döner dünya

Döner dünya

Dünya onunla döner.

Ya mark, ya yen, ya pound, ya dolar

Dünyayı döndürür bunlar

Şıngır mıngır pullar

Dünyayı kurgular.

Para para para para

Eğer çok paran varsa

Cozutmak istersin

Kaçamak yapması da

Çok kolay.

Eğer çok paran varsa

Arkadaş bulmak kolay

Zili çal “ting-e-ling”

Gelsin uşak.

Eğer çok paran varsa

Kaçmışsa sevgilin

Terk edip seni

Sakın ağlama

Sızlama,

Taksi çağır bin ve git

Sevgili seçmeye kendine

Üç direkli yatında.

Parayla döner dünya

Kesin olan şey şu

Sıç yoksulluğa.

Para para para para

Eğer yoksa hiç kömür sobanda

Donmuşsan soğuktan

Rüzgardan ve ayazdan

Kışlık pabuç yoksa ayağında

Eskimişse palton

Zayıflamışsan

Biraz güç almak için gidersin papaza

Sonsuz aşkı anlatıp durur sana

Ama açlık gelince kapına.

Tak ta tak tak ta tak

–          Kim o?

–          Açlık!

–          Oo açlık!

Bak, aşk nasıl kaçar… çünkü

Parayla döner dünya

O şıngır mıngır ses

Para para para para

Biraz al, biraz al.

Para para para para

Ya mark ya yen ya pound ya dolar

Şıngır mıngır şıngır mıngır

Dünyayı yönetir para…

Life Is A Cabaret

Yalnız kalmanın neresi iyi

Gel de müzik dinle

Hayat bir kabare dostum

Kalk gel kabareye.

Bırak kitabı, dikiş nakışı

Hazır ol tatile

Hayat bir kabare dostum

Kalk gel kabareye

Gel şarap tat

Müzik dinle

Gel çığlık at

Gel kutlamaya

Coşmaya

Hazırdır insan.

Kötü habere hiç izin verme

Keyfini asla bozma.

Hayat bir kabare dostum

Kalk gel kabareye.

Elsie adlı bir arkadaşım vardı

Chelsea’deki odamız pis ve dardı.

Utangaç desen hemen alınırdı

Aslına bakarsan, saatlik kiralanırdı.

Üşüştüler ölünce dört bir taraftan:

“İşte zıbardı içkiden ve haptan”

Yatıyordu bir kraliçe gibi

Görebildiğim en mutlu cesetti.

Ne zaman Elsie aklıma gelse

Söylediği sözü hatırlarım yine:

Yalnız kalmanın neresi iyi

Gel de müzik dinle

Hayat bir kabare dostum

Kalk gel kabareye.

Bana göre, bana göre

Bu kararın yeri ta Chelsea.

Ölürsem örneğimden Elsie.

Hadi kabul et

Beşikten mezara

Zamanımız kısa

Hayat bir kabare dostum

Sadece kabare dostum

Ve tek aşkım kabare!

Tiyatro Ak’la Kara’da Sherlock Holmes

20 Pazar Oca 2013

Posted by in Sanat, resim, tiyatro

≈ Yorum bırakın

Etiketler

, , , , , , , , , , , , , ,


sherlock holmes akla kara tiyatroÖzel tiyatro serüvenime uzun zamandır ara vermiş, sürekli olarak İstanbul Büyük Şehir Belediyesi Tiyatrosu’na gidiyordum. Son gittiğim oyun Engin Alkan’ın Şark Dişçisi’ydi. Biraz ara verdikten sonra yeni yılın ilk oyununa özel tiyatroda gitmeye karar verdim. Tiyatro Ak’la Kara’da Sherlock Holmes oyununu seçip biletleri çook önceden hazır ettim ve gün geldi çattı.

Karşı yakada (Anadolu) şimdiye kadar hiç tiyatroya gitmemiş olmanın heyecanı ile nasıl bulacağız diye panik yaptık önce. Ardında hemen ayaküstü olduğunu görüp sevindik. Oyun başlamadan önce lobide toplanan elit teyzeleri ve ablaları görünce acaba yanlış mı yaptım diye sormadan edemedim. Genç nüfus yoktu neredeyse. Salonun yaş ortalaması 38 diyebilirdik. Ancak oyunu da müthiş bir şekilde merak etmekteyim. Haydi bismillah dedik ve dünyanın en meşhur dedektifinin hikayesine girmeye hazırlandık.

Oynayanlar arasında Burak Karaman, Hakan Çeliker, Beril Şenvarol, Kerem Kobanbay’ın olduğu tiyatro oyunumuz izleyiciler ile buluştu. Geleneksel tiyatronun bir örneği sayabileceğimiz oyunda Sherlock Holmes’a gelen bir mektup üzerine olayların gelişmesini izledik. Başa bela güzelliğini kullanarak pek çok erkeğin yüreğini yakan ve bir kralı dahi kendisine aşık eden İrene’nin aşk hayatına doğru yelken açtık. Bu sırada Sherlock Holmes ve sadık dostu Dr. Watson’ın garip soruşturma stratejileri ile karşılaşmaya başladık. Daha ilk andan itibaren Sherlock Holmes’un garip tabiatı ile karşılaşarak sempati mi antipati mi duysak bilemiyoruz.

Karmaşık sorunları kolayca ele alabiliyor oluşu ve doğru sonuçlara varması ile gönlümüzde yer etmeye başlıyor. Soğuk ve uzak bir adam olmasına rağmen bu durumu göz ardı edebiliyoruz ancak Dr. Watson bizim için daha yakın bir karakter olarak yer alıyor. Parayı daha çok önemseyen, düzgün bir yemek yemek için Sherlock’u sıkıştıran, bizim seviyemizde bir adam. Olaylara daha düz bakarak bizim aklımızdan geçenleri Sherlock’a sormuş oluyor.

sherlock-holmes-kadikoy-tiyatro

Sir Arthur Conan Doyle’un yazdığı ve polisiye romanların babası sayılan Sherlock Holmes’da algının farklı noktalarına tanık oluyoruz. Dr. Watson’ın en güvenilen yer aslında ne kadar güvenlidir diyerek güven meselesine farklı bir açıdan bakmamıza yardımcı olan nutku ile bizleri düşünmeye de sevk ediyor.

Tiyatroyu yapısal açıdan incelediğimizde modernist değil de geleneksel bir tiyatro oyunu ile karşılaşıyoruz. Sahneler arasında kararmalar, ölüm ve diğer görüntüsü kötü olabilecek durumların görsellik ile anlatılması, bunun haricinde ses efektlerinin hikayenin güçlendirilmesi için kullanılması ve son olarak Shakespeare’e yapılan ithaf. Intertextuallity. Güzel bir geleneksek tiyatro özelliği. (mainstream theatre)

Sherlock Holmes karakteri ile karşımıza çıkan Burak Karaman da zannediyorum o dedektif ukalalığı için doğmuş. 🙂 Karakter ile oyuncunun uyumundan güzel bir oyun çıkmış ortaya. Gözlerini kapaması, ani hareketleri, düşünmek için baykuşa bağlaması gibi nev-i şahsına münhasır hareketlerde bulunuyor.

Müşfik Kenter Sahnesi olarak adlandırılan sahnede böyle güzel bir oyun izlediğimiz için tüm oyunculara teşekkür ediyorum. Tiyatroya dair belki de tek eksik nokta koltuklar arasındaki mesafe. Ön koltuk ile oturduğunuz koltuk arasında benim gibi pigmeler sığabilse de uzun abiler ablalar sığamıyor.

 

Tiyatro Akla Kara – Sherlock Holmes – Trailer

M. Butterfly / Olgunluğa Uçuş

26 Çarşamba Ara 2012

Posted by in Sanat, resim, tiyatro

≈ Yorum bırakın

Etiketler

, , , , , ,


M. Butterfly 2

Bu eseri sahnede izleme fırsatı bulsaydım, sanıyorum gözlerim çıkana kadar ağlardım. Bitişi ile insanı düşünmeye zorlayan, kemiklerine kadar sızlatan bir opera / tiyatro eseri Madam Butterfly. Puccini’nin Madam Butterfly’ından etkilenerek tiyatro eserini oluşturan David Hanry Hwang, gerçek hikayeye dayanan bu anlatıyı masalsılaştırmış ve onu kabuslara yakışır bir son ile bitirmiştir. 1993 yılında David’in eserinden yola çıkarak Madam Butterfly’ın filmi çekilmiştir. Filmi izleyenler hem opera hem de tiyatro oyunu hakkında kolayca bilgi sahibi olabileceklerdir çünkü film de diğer türler kadar etkili ve keskin bir tada sahiptir.

Song Liling bir opera sanatçısıdır ve o dönemde Çin’deki Fransız büyükelçiliğinde görevli olan  Rene Gallimard ile aşk yaşamaya başlar. Kadınlığını Rene ile keşfetmeye hazırlanan Song’u Gallimard karısını terk edecek kadar çok sever. Onun istediği şekilde, onu utandırmayacak şekilde sevişir onla. Tam bir geyşa olarak yetişen Song’un tek bir saç teline bile kıyamaz. İstediği her şeye boynu kıldan incedir. Fransa’nın Çin’deki hakimiyetinin bir sembolü olan Rene ve film boyunca göreceğimiz Çin’in sosyalist duruşu film boyunca çatışma oluşturacaktır. Song Çinli bir kadındır ve geleneklere göre Avrupalı bir adam ile birlikte olması hiç de iyi bir şey değildir. Aynı şekilde Avrupalı Rene’nin de bu durumdan aşağı kalır yanı yoktur.  Avrupa kültü ile yetişmiş olan Rene’ye Çin mistikliği çok farklı ve büyüleyici gelir. Film boyunca sadece bu iki kişinin normları yıkmaya çalıştığını, sevgileri için ayakta durmaya çalıştıklarını görürüz. Bu aşkın bir meyvesi de Rene ortalarda yokken doğmaya mahkum olan çocuktur. Rene ile Son buluştuklarında çocuk 3 yaşındadır. Seneler boyunca birbirinden uzak kalan iki aşık için bu aşkın meyvesi gerçek bir ilaç gibidir. 20 sene boyunca ilişkileri devam eder. Ancak kan donduran ilk gerçek Song’un erkek olduğunun öğrenilmesi ile gelir. Bu sürede Gallimard çoktan Fransa’ya ihanet etmiş, Çin’in çıkarları için sevgilisinin sevgisi ile hareket etmiştir. Bu durumda hapise atılan Gallimard bir tören gerçekleştirir. Bu tören tüm filmin çözümüdür.

m.butterfly-izle-

Madam Butterfly yalnızca politik açıdan bilgi veren bir oyun değil aynı zamanda karakterlerin davranışları ile insan psikolojisine de ışık tutar. 20 sene boyunca nasıl olur da Song’un erkek olduğunu anlamaz diye düşünmeye koyuluyor insan ancak görmek istemeyen bir kişiden daha kör kimsenin olamayacağını hatırlamak gerekir. Rene’nin durumunu tam olarak bilemiyoruz bu açıdan. Belki de Song’un erkekliğini fark etti ancak görmek istemedi ya da gerçekten eksilmeyen bir aşkla bağlı olduğu için görmedi. Bu iki durumda da aşkın buldozer etkisini ve insan soyunun ikinci yüzünün ortaya çıkışını görüyoruz. Hangi amaçla olursa olsun insanın yalan söylemeye, rol yapmaya ne kadar yatkın olduğunu anlıyoruz. Belki de devlet için attığın bir adım, belki de kendin için. Yine de insan, insanoğlu, hani şu ademoğlu tam olarak yalana dönük, içindeki kötülüğe dönük bir yaratık.

Politik konularda ise tamamen ülkelerin aralarındaki stratejilerine göndermeler söz konusudur. İki uç tarafın birbirini nasıl yok edeceğini düşünmesi, proleter kesimin daima eziliyor oluşu, eğlenmeye vakit bulabilen zenginlerin dünyayı yöneten zenginler olduğu, gerektiği sürece sanatın da politikaya dahil edilişi gözler önüne serilen önemli gerçekliklerden.

Madam Butterfly ya da M.Butterfly nefesi bir süreliğine kesip sevilen eserler arasında hızlıca yükselebilir. Bahsettiğim olgunluğa uçuş metaforunu filmi izleyenler ya da tiyatroyu okuyanlar tahminen anlayacaklardır. Spoilerdan kaçınıyorum.

M. Butterfly Trailer

Getting Out / Marsha Norman

20 Perşembe Ara 2012

Posted by in Sanat, resim, tiyatro

≈ 4 Yorum

Etiketler

, , , , , , , , ,


marsha norman getting out

Marsha Norman’ın drama tiyatrosudur Getting Out. Çift karakterli bir kadına dönüşecek olacak Arlene’in hayatı değişmektedir. Daha önce fahişelik yaparak hayatını geçiren ve çocuğuna bakamayan Arlene, hapishaneye gittikten sonra oradaki peder tarafından ıslah edilir. Hapishaneden çıktıktan sonra eski hayatı ile yeni hayatıı arasında bir seçim yapmak zorunda olduğunu hisseden Arlene kendisine Arlie ismini verir. Yeni bir isim ile yeni bir kimlik kazanacağına inanmaktadır. Eski hayatına bir daha asla geri dönmemeyi, ondan alınan çocuğunu geri almayı düşünmektedir. Bu yüzden yepyeni bir eve taşınır, orası güzelce boyar. Hayatına yeni bir heyecan getirir. Aynı zamanda iş başvurularında da bulunur, hatta hapishaneden çıktığı öğrenilene kadar bir yerde çalışır bile fakat geçmişi asla yakasını bırakmaz. Eski zamanlardan kalma bir nam-ı diğer pimp ve ailesi onu geçmişinden kurtarmak yerine daha da geçmek isterler. Gelip taciz eden eski erkek arkadaş ve annesinin kızının değişmeyeceğine inanması, onu fahişe şeklinde etiketlemeleri ve toplumun verdiği bu etiketlerden bir türlü kurtulunamaması özellikle işlenmiştir oyunda.

Sosyolojik açıdan oldukça fazla konuya değinmektedir. İlk olarak ataerkil toplum ve din yapısına gönderme yapılır. Hapishaneler, peder ve diğer tüm enstitüler kadını ehlileştirmek ve onu sıradanlaştırmak için uğraşmaktadır. Aynı zamanda Arlene küçükken babası tarafından istismara da uğramıştır. Ortada kokuşmuş bir ataerkil sistem vardır ancak bu sistem devam etmektedir. Hapishaneden dışarı çıktığında da onu kimse kabul etmemektedir. Sistem ilk olarak insanları hapishane ile eğittiğini ve zararsız hale getirdiğini iddia etse de buradan gelen hiçkimseye de toplum içinde yer yoktur.

Bir diğer konu ise herkes tarafından kolayca kullanılabilen etiketler, lakaplar ve herkeste bulunan önyargıdır. Arlene yeni bir hayata başlamak ister ve bu yüzden adını bile değiştirir. Ancak annesi de eski sevgilisi de onun geçmişten kurtulamayacağını vurgularlar. Sözleri ile onu yoldan çıkarmaya çalışırlar. Kimse Arlene’in olmak istediği kadınla ilgilenmez. Herkesin onun bir önceki varlığına bakar ve ona göre yargılar. Bu açıdan tüm toplum için geçerli olabilecek bir gözlem ortaya çıkar; bir kere damgalandığınızda asla eskisi gibi olamazsınız. Evet, hiçkimse sizin ilerleme kaydettiğinizi görmek istemeyecektir. Gözlerini kapalı tutarak gelişmeyi görmeyi reddedecekler ve bununla gurur duyacaklardır. Hatta bulunduğunuz noktadan bir tık daha ileri gitmemeniz için geçmişi daima yüzünüze vurup onunla yaşamanız gerektiğine sizi inandırmaya çalışacaklardır.

Arlene Arlie olduktan sonra bir süre yeni hayatına tutunmaya çalışır ancak karşısında beton gibi sağlam bir yapı vardır. Toplum ve medeniyet denilen tek dişi kalmış canavar. Bu yüzden hiçkimse onu kabul etmez ve çocuğunu ona vermeyi reddederler. Arlie artık bu dünyada yeri olmadığına inanır ve kendisini nehrin suları arasına bırakır. Bu bir kadının toplum tarafından kurban edilmesinin en güzel örneklerinden bir tanesidir. Kadınlar damgaları ile toplumun en önemli kurbanlarındandır. Onları kirletmek kolaydır, dedikolarını yapmak, seks işçisi olarak kullanmak oldukça kolaydır. Bu yüzden kadın, toplum süzgecinde hemen deliklere takılır. Ardından geriye sadece o kadını yok etmek kalır. Ah.

The Zoo Story

19 Çarşamba Ara 2012

Posted by in Sanat, resim, tiyatro

≈ Yorum bırakın

Etiketler

, , , , , , , , , , , , ,


the zoo story

Absürd tiyatro oyunları ile karşılaşmış olanlar Edward Albee’nin The Zoo Story’sini gördüklerinde oldukça tatmin olmuş hissedeceklerdir. Görünürde tamamen birbirinden aykırı bir olayı işliyor gibi görünse de gerçek mesajı hareketler arasında veren bir özelliği vardır The Zoo Story’nin. Soyutlanma, yalnızlık, iletişimsizlik, sosyal statüler ve medeniyetleşmenin insan üzerindeki etkilerine değinir. Sadece iki karakteri görürüz oyun boyunca, bu karakterlerin hayatların ve geçmişlerine dair bir şeyler bilmesek de görünüşleri üzerine fikir yürütebiliriz. Bir tanesi iyi giyinimli, görünüşünden bankacı ya da avukat diyebileceğimiz tiptendir. Diğeri ise iyi bir işte çalışmadığına adım gibi emin olabileceğimiz ve hatta toplum kuralıymış gibi serseri diyebileceğimiz bir adamdır.

İyi giyinimli Peter, düzenli bir hayata sahiptir. Çalışmaktadır, eşi ve iki çocuğu vardır. Kendi hayatının dışında herhangi bir yaşama ve aktiviteye ihtiyaç duymamaktadır. Jerry, yani bizim serseri oğlan ise insan ilişkilerinde müthiş zayıftır. Aniden sahneye gelir ve Peter’ı tanımamasına rağmen ona hayvanat bahçesine gittiğinde yaşadıklarını anlatmaya başlar. Hikaye akışkan bir moddadır ancak Jerry’den gelen bir tacize dönüşür. Peter son olarak Jerry’nin seviyesine indiğinde Jerry kendi gibi olanların ilk hıncını almış bulunur. Peter’ı oturdukları banktan dışarı atmaya çalışırken  Peter kendisini yaşadığı alanı korumak zorunda olan bir kaplan gibi bulur. Kızdıkça kızar, sinirlendikçe sinirlenir. En sonunda Jerry’nin eline tutuşturduğu bıçak ile Jerry’i öldürür. Ölmeden önce Jerry tüm bunları planladığını söyler. Oyun bu şekilde sonlanır ancak etkisi altında kalırız. İnsanın içinde yaşattığı garip yaratık ortaya çıkmıştır.

Peter burjuva dünyasının adamıdır, ona ait değerleri yaşamaktadır. Bir parka gidip kitap okuyabilir bu yüzden ancak Jerry hiçbir zaman o kadar özgüvenli olamayacaktır. Alt sınıftan olduğu için istediği hareketleri yapamayacak, toplum tarafından dışlanmaya mecburdur. Hayat tarafından çoktan yenilmiş olan Jerry’nin karşısında kazanmış Peter vardır. Konuşmaya muhtaç olan Jerry, konuşma devam ederse Peter ile bir iletişim kurabileceğini düşünmektedir. Aslına bakarsanız Jerry o kadar çaresizdir ki bir insan ile kurabileceği iletişim ancak hayvani seviyelerdedir. Ancak kendisini öldürterek bir iletişime geçebilir. Başka türlü hiçbir önemi yoktur. Nasıl yaşadığı, neler yaşadığı ya da yaşamadığı. Ertesi gazetelerde bir günlüğüne görülecek ve yok olacaktır. Yapabildiği en büyük plan kendi hayatını feda etmektir.

Gerçekte yaşadığı hayatın çok da hayat olduğunu söyleyemediğimiz için Jerry’nin bu girişimi bir intihardan çok bir çıkış yolu aramaktır ancak Peter’ın tüm burjuvazisini yok eden o cinayet anı iki insanın da ne kadar ilkel boyutlarda olduğunu gösterir. Kendini anlatmaya çalışmak için zor kullanan Jerry ile alanına müdahele edildiği için çıldıran Peter. Sanki mağaradan üç dakika önce çıkmışlar da öyle gelmişlerdir sahneye. The Zoo Story işte bu yüzden bu kadar absürd aynı zamanda realisttir.

A Streetcar Named Desire

13 Perşembe Ara 2012

Posted by in Sanat, resim, tiyatro

≈ Yorum bırakın

Etiketler

, , , , , , , , , , , , , , ,


a streetcar named desire marlon brando

New Orleans’ın bozulmuş yapısında, II. Dünya Savaşı’ndan sonra geçen bir oyun A Streetcar Named Desire. Oyun neredeyse her sahnesi ile farklı bir noktayı vurguluyor, sembolize ediyor ya da eleştiriyor. Bu tiyatro eserinin sinema uyarlamasında o zamanlar gencecik ve taş gibi olan abimiz Marlon Brando’yu görmek de mümkün.

Blance DuBoi nevrotik bir karakterdir. Hayatı boyunca en büyük korkusu yaşlanmak ve erkeklerin onu beğenmemesi olmuştur. Missisipi’deki kardeşini ziyaret ettiği sürece onu ve çevresinde olup bitenleri görürüz. Hayal dünyasında yaşamaktadır aynı zamanda. Duygularını kontrol edemez, alkol bağımlısıdır. Daha önce bir öğrencisi ile ilişkisi olduğu ortaya çıkınca hayatının geri kalanını erkeklerin gölgesinin altında kalmayı tercih etmiştir. Missisipi’nin tozlu ve erkek kokan sokaklarında hayatının en büyük kazığını kız kardeşinin eşinden yiyecektir. Blance, izlediğinizde sempati duyduğunuz fakat garip bir şekilde sevip sevmemek arasında kaldığınız bir karakter. İsminin Fransızca’daki anlamı olan beyaz ile oldukça ilişkili bir yaşantısı vardır.

a-streetcar-named-desire-marlon-brando-izle

Stella Kowalski, erkeklere karşı zayıf bir karakterdir. Ablasının tam olarak savunucusu bile olamaz. Bir mağara adamı tarafından neredeyse alıkoyulmaktadır. Kocası olan Stanley ile hem insanı hem de hayvansal bir ilişkileri vardır. Birbirlerine bağırarak ve dövüşerek hareket ederler fakat içgüdüleri birbirilerini bırakmalarına izin vermez. Hamiledir fakat onun için görebileceğimiz, bakabileceğimiz tek fal şanssız bir çocuktur.

Stanley, tiksinmek isteyeceğiniz bir karakter. Kendisi Polak fakat Polak olduğu söylendiğinde kabul etmeyen bir adam. Amerikalı olduğunu düşünüyor ve aslına bakarsanız Amerika’nn ideali olan bul ve yok et psikolojisine oldukça uygun bir karakter. Hayvani bir yanı var genel olarak, iri yarı bir adam olduğu için Stella’yı tek parmağı ile hareket ettirebiliyor. Arkadaşlarına karşı yüksek oranda sadık bir karakter.

Mitch, Blanc’ın hayatında umut ışığı gibi görünse de aslında kör bir ışık haline gelecek hatta onun hazin sonuna neden olacak adamdır. Pasif bir kişidir, gerçekleri görmekte gecikse de son kararı mantığı iel verir.

Şimdi birazcık hikayeyi anlatalım, Blanc ile Stella soylu bir aileden gelmektedirler ancak Stella, Stanley ile yaşamak üzere Mississippi’ye kaçmıştır. Stanley’in çocuğunu taşımaktadır ve ablasının geleceğini öğrenir. Yavaş yavaş her şeyi hazırlar, Blanc kırmızı bir araba ile kardeşinin yaşadığı yere gelir. Arabanın isminde geçen -desire- Blanc’ın bir önceki hayatını ve süregelecek olanı müjdelemektir. Blanc temizlik takıntılı bir kadındır. Çok sıcak sular ile sürekli duş alır, kardeşine Stanley’den ayrılması için baskı yapar, Stella ise bu durum karşısında keskin bir tavır sergiler. Stanley’den vazgeçmeyecektir. Blanc’ın en çok ısrar ettiği ve takıntılı olduğu konu ise ışıkların tamamen açık olmamasıdır. Blanc’ın olduğu noktalarda ışık daima az olacaktır. Bu sayede Blanc hem günahlarını hem de yaşını kapatabileceğini düşünmektedir. Kimseyle sabah görüşmez, yüzündeki çizgilerin görülmesini istemez. Bir gün Stanely’i her zamanki gibi azarlarken Stanley ona tecavüz eder. Bu psikoloji ile yaşayamayacağını bile Blanc bu olay ardından akıl hastanesine kapatıldığında ölür.

Hayal dünyasında yaşamayı kabul etmiş olan Blanc, gerçekleri tamamen reddediyordur. Kendisini zayıflığından, aşktan, fakirlikten korumak için bu dünyaya sığınmak zorundadır. Dünyayı görmek istediği şekilde görür, alkol bağımlısı olduğunu tıpkı Stanley’nin kaba bir insan olduğunu reddettiği gibi reddeder. En büyük suçun acımasızlık olduğunu söyler ve bunun uzmanının oyun boyunca Stanley olduğunu görürüz. Çünkü Blanc yaşlı bir kadın olsa da oldukça naiftir, hayatın ondan aldıkları ve onu zorladığı kadarıyla yaşamaktadır ve bir de insanların onu üzmesini istemez.

İlkel ile medeni arasındaki farkı da görmüş oluruz oyunda. Stanley’nin arkadaşlarının yanına gitmeden önce eline alıp karısına attığı et parçası mağara devirlerindeki toplayıcı ve avcı erkekten farksız olduğunu gösterir. Daha cannibal bir adamdır çünkü. Freud’un teorisine göre Stanley id, Stella ego, Blanc süperegodur.

Oyunda seks ile ölüm arasında da bir bağ kurulmuştur. Blanc’ın içinde “sex” geçen taksisi aslında onu ölüme getirir. Aynı zamanda Stanley’nin tecavüzü de bunun en önemli nedenidir. Kadınlar bu erkek dolu, tamamen erkeklere ait dünyada yalnızlardır ve kurbanlardır. Stella garip bir adamla evlidir ve çocuğu bu kaba adamın evinde doğacaktır. Aynı şekilde Blanc da toplumun ve erkek egemenliğinin kurbanı olacaktır. Kadınların tek imkanları evlenip erkeklerinin istediği kadınlar olmaya çalışmaktır. Başka hiçbir şey yapamazlar.

A Streetcar Named Desire insanın tüylerini şöyle bir hareketlendiren türden. Stanley’nin tüm o içgüdülerini içinizde hissettiğiniz ve korktuğunuz bir oyun.

A Streetcar Named Desire Trailer